Yasal Önalım Hakkının Markada Uygulanması

“Yasal Önalım Hakkının Markada Uygulanması” adını taşıyan bu çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde başlanmış, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi’nde benim danışmanlığımda tamamlanmıştır. Gözdenur Güllü’nün yüksek lisans tezi olarak hazırladığı bu çalışma, güncel yargı kararları eklenerek basıma hazırlanmıştır.

Söz konusu eser Medeni hukukta yer alan yasal önalım hakkı kavramının sınaî haklarda uygulanması özelinde incelemektedir. Bu konuda uluslararası hukuk metinlerini ve karşılaştırmalı hukuktaki kaynakları irdeleyerek, Türk hukuk uygulamacılarına da yön göstermeye çalışmıştır.

Araştırma Görevlisi Gözdenur Güllü’nün yazmış olduğu bu eserin elbette bir takım eksik yönleri ve tenkite uğrayabilecek kısımları bulunmaktadır. Ancak bu çalışmanın meyvesi olan eserin yayınlanarak okuyucuların istifadesine sunulması son derece önemlidir. Zira Namık Kemal’in veciz şekilde ifade ettiği gibi “Barika-i hakikat, müsademe-i efkârdan doğar” (Hakikatin ışığı, fikirlerin çarpışmasından meydana gelir).

Dr. Öğr. Üyesi Ünsal DÖNMEZ

(Önsöz'den)

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR17
KAYNAKÇA19
GİRİŞ33
KONUNUN TAKDİMİ VE SINIRLANDIRILMASI

BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK ÖNALIM HAKKI VE MARKA KAVRAMI
§ 1GENEL OLARAK ÖNALIM HAKKI39
I-ÖNALIM HAKKI KAVRAMI VE TÜRLERİ39
A-KAVRAM39
1-Terim39
2-Tanım39
B-ÖNALIM HAKKININ TÜRLERİ42
1-Hukuki İşlemden Doğan Önalım Hakkı42
a-Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı42
b-Vasiyetname Yoluyla Tanınan Önalım Hakkı45
2-Yasal Önalım Hakkı46
II-YASAL ÖNALIM HAKKININ DOGMATİK TEMELLERİ VE
HUKUKİ NİTELİĞİ47
A-DOGMATİK TEMELLERİ47
B-MÜLKİYET HAKKININ ÖZEL HUKUKTAN DOĞAN SINIRLAMASI OLARAK YASAL ÖNALIM HAKKI49
C-HUKUKİ NİTELİĞİ51
1-Aynî Hak Görüşü51
2-Yenilik Doğuran Hak Görüşü53
III-YASAL ÖNALIM HAKKININ TARİHÇESİ,
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA
DÜZENLENİŞİ56
A-TARİHÇE56
1-Roma Hukuku’nda Yasal Önalım Hakkı56
2- İslam Hukuku’nda Yasal Önalım Hakkı56
B-KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YASAL ÖNALIM
HAKKI57
1-Alman Hukuku’nda Yasal Önalım Hakkı57
2-İsviçre Hukuku’nda Yasal Önalım Hakkı57
C-TÜRK HUKUKUNDA YASAL ÖNALIM HAKKI58
1-4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu58
2-1164 Sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun60
3-5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun61
4- 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu61
5-6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu62
§ 2 MARKA KAVRAMI63
I-TANIM63
II- MARKA HAKKININ TÜRK HUKUKUNDA DÜZENLENİŞİ64
III-MARKANIN İŞLEVLERİ65
A-KAYNAK GÖSTERME İŞLEVİ65
B-AYIRT ETME İŞLEVİ66
C-REKLAM İŞLEVİ66
D-GARANTİ VE KALİTE İŞLEVİ67
IV-MARKA TÜRLERİ67
A-BİREYSEL MARKA67
B-GARANTİ MARKALARI68
C-ORTAK MARKA68
V- MARKA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ69
A-GENEL OLARAK69
B-MALVARLIĞI HAKKI TEORİSİ69
C-KİŞİLİK HAKKI TEORİSİ71
D-KARMA TEORİ71
IV-“MÜLKİYET” TERİMİ SORUNU73

İKİNCİ BÖLÜM
SINAİ MÜLKİYET KANUNU KAPSAMINDA MARKA ÜZERİNDE YASAL ÖNALIM HAKKININ DOĞMASI VE KULLANILABİLİR HALE GELMESİNİN KOŞULLARI
§ 3MARKA HAKKININ BİRDEN FAZLA SAHİBİ OLMASI VE TESCİLLİ OLMASI75
I-GENEL OLARAK75
II-MARKANIN ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNE KONU OLMASI76
III-MARKANIN PAYLI MÜLKİYETE KONU OLMASI77
IV-TÜRK MEDENİ KANUNU’NDAKİ PAYLI MÜLKİYET
HÜKÜMLERİNİN MARKAYA UYGULANMASI80
V-MARKANIN TESCİLLİ OLMASI83
A-GENEL OLARAK SINAİ HAKLAR BAKIMINDAN
TESCİL83
B- TESCİLİN MARKA HAKKI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ84
C- ÖNALIM HAKKI BAKIMINDAN TESCİL85
§ 4 ÖNALIM OLAYININ GERÇEKLEŞMESİ86
I-GENEL OLARAK86
II-MARKANIN HUKUKİ İŞLEMLERE KONU OLMASI87
III-PAYIN TAMAMEN VEYA KISMEN SATIŞ İŞLEMİNE
KONU OLMASI88
A-TAM BİR SATIŞ SÖZLEŞMESİ OLMASI89
B-GEÇERLİ BİR SATIŞ SÖZLEŞMESİ OLMASI89
1-Kesin Hükümsüzlük Hali90
2-İptal Edilebilirlik Hali93
3-Aşırı Yararlanma96
4-Muvazaa Hali97
a-Mutlak Muvazaa98
b-Nisbi Muvazaa99
ba-Sözleşmenin Niteliğinde Muvazaa99
bb-Bedelde Muvazaa101
C-ÖNALIM OLAYI OLARAK DEĞERLENDİRİLEBİLEN DİĞER HUKUKİ İŞLEMLER102
1-İhtiyari Arttırma ile Yapılan Satışlar102
2-Karma Bağışlama Sözleşmeleri103
3-Alım ve Geri Alım Hakları104
IV-PAYIN ÜÇÜNCÜ KİŞİYE SATILMIŞ OLMASI105
A-GENEL OLARAK105
B-PAYIN PAYDAŞA SATILMASI105
C-MİRAS HUKUKUNA İLİŞKİN AMAÇLARLA YAPILAN DEVİRLER106
V-ÖZELLİK TAŞIYAN HUKUKİ İŞLEMLER VE ÖNALIM
OLAYI OLUP OLMADIĞI TARTIŞMALI TASARRUFLAR108
A-CEBRİ ARTIRMA İLE YAPILAN SATIŞLAR108
B-İNTİFA KURULMASI109
C- PAYIN BİR ORTAKLIĞA SERMAYE OLARAK KONULMASI110
D-LİSANS SÖZLEŞMELERİ111

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YASAL ÖNALIM HAKKININ KULLANILMASININ ŞARTLARI VE SONUÇLARI
§ 5 MARKA ÜZERİNDE YASAL ÖNALIM HAKKININ KULLANILMASININ ŞARTLARI113
I-GENEL OLARAK113
II-OLUMLU ŞARTLAR113
A-PAYDAŞ SIFATINA SAHİP OLMAK114
1-Genel Olarak114
2-Paydaş Sıfatının Kazanılması114
3-Yasal Önalım Hakkının Birden Fazla Paydaş Tarafından Kullanılması115
4-Elbirliği Mülkiyetinde Durum117
B-ÖNALIM OLAYININ PAYDAŞA BİLDİRİLMESİ118
1-Genel Olarak118
2-Bildirimin Amacı118
3-Bildirimin Şekli119
4-Bildirimin Konusu120
5-Bildirimin Yapılmamasından Doğan Sorumluluk121
C-YASAL ÖNALIM HAKKININ İLERİ SÜRÜLMESİ122
1-Tek Taraflı İrade Beyanıyla122
a-Genel Olarak122
b-Hak Sahibi124
c-Muhatap124
d-Yenilik Doğuran Beyan125
e-Hakkın Kullanılmasına Hâkim Olan İlkeler125
i-Hakkın Kullanılma ile Tükenmesi ve Geri
Alınamaması125
ii- Hakkın Kullanılmasının Şarta Bağlanamaması126
iii- Hak Düşürücü Süreye Tâbi Olma127
2-Tarafların Anlaşamaması Halinde Dava Yoluyla127
a-Davanın konusu128
b-Davanın hukuki sebebi128
c-Davanın hukuki niteliği128
d-Davacı130
e-Davalı130
f-Yetkili ve Görevli Mahkeme131
D-SÜRE131
1-Hukuki Niteliği131
2-Asgari Süre133
3-Azami Süre133
III-OLUMSUZ ŞARTLAR134
A-YASAL ÖNALIM HAKKINDAN FERAGAT EDİLMEMİŞ OLMASI134
1-Mutlak Feragat135
2-Nisbi Feragat137
B-HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI137
§ 6 YASAL ÖNALIM HAKKININ KULLANILMASININ SONUÇLARI VE SONA ERMESİ140
I-YASAL ÖNALIM HAKKININ KULLANILMASININ
SONUÇLARI140
A-GENEL OLARAK140
B-YENİ BİR SATIŞ İLİŞKİSİNİN DOĞMASI140
C-BEDELİN BELİRLENMESİ142
D-MARKA PAYININ ÖNALIM HAKKI SAHİBİNE
GEÇTİĞİ AN143
II-YASAL ÖNALIM HAKKININ SONA ERMESİ144
SONUÇ147
Madde Dizini155