Detayları
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR CETVELİ
GİRİŞ
§ 1. DÖNME HAKKI DOĞURAN SÖZLEŞME İHLALLERİ
I. GENEL OLARAK: ANTLAŞMA’NIN SÖZLEŞMEYİ İHLAL YAKLAŞIMI VE İHLALE BAĞLADIĞI SONUÇLAR ............. 27
II. ESASLI İHLALİN VARLIĞI ........................................................ 36
A. ESASLI İHLAL KAVRAMI VE İŞLEVİ............................... 36
B. ESASLI İHLAL KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ ... 41
C. ESASLI İHLALIN UNSURLARI ........................................... 52
1. İhlalin Konusu ....................................................................... 53
a. Genel Olarak: Sözleşmeden ve/ya Antlaşma’dan Doğan Borçlar .................................................................. 53
b. Satıcının Borçları .............................................................. 59
b.1. Genel Olarak ........................................................... 59
b.2. Malı Teslim Borcu .................................................. 59
b.2.1. Teslim Yeri .................................................. 60
b.2.2. Teslim Zamanı ............................................. 62
b.3. Mallara İlişkin Belgeleri Verme Borcu ................... 63
b.4. Sözleşmeye Uygun Malları Teslim Etme Borcu ..... 65
b.5. Üçüncü Kişilerin Hak ve Taleplerinden Ari Mal Teslim Etme Borcu.................................................. 66
c. Alıcının Borçları ............................................................... 67
c.1. Semeni Ödeme Borcu .............................................. 67
c.1.1. Semenin Belirlenmesi .................................. 70
c.1.1.1. Semenin Cari Fiyata Göre Tespiti ... 70
c.1.1.2. Semenin Malın Ağırlığına Göre Tespit Edilmesi ............................... 72
10
c.1.2. Ödeme Yeri .................................................. 73
c.1.3. Ödeme Zamanı ............................................. 73
c.2. Malları Teslim Alma Borcu..................................... 75
2. İhlalin Olumsuzluğa Sebep Olması ....................................... 76
a. Genel Olarak..................................................................... 76
b. Olumsuzluk Kavramı ........................................................ 77
c. Sözleşme Uyarınca Beklemekte Haklı Olunan Şeyden Önemli Ölçüde Yoksunluk ............................................... 81
c.1. Haklı Beklenti ......................................................... 81
c.2. Önemli Ölçüde Yoksunluk ...................................... 84
3. Öngörülebilirlik ..................................................................... 90
a. Genel Olarak..................................................................... 90
b. Öngörülebilirliğin Değerlendirilmesi................................ 91
c. Öngörülebilirliğin Değerlendirilme Anı ........................... 94
d. İspat Yükü ........................................................................ 98
4. Antlaşma’da Yer Alan Borçlar Kapsamında Esaslı İhlal Halleri .................................................................................. 100
a. Borcun Kısmen veya Tamamen İfa Edilmemesi ............ 100
a.1. Satıcının Borcunu İfa Etmemesi ............................ 102
a.1.1. Malı Teslim Etme Borcunun İfa Edilmemesi ................................................ 102
a.1.2. Belgeleri Alıcıya Verme Borcunun İfa Edilmemesi ................................................ 106
a.2. Alıcının Borcunu Hiç İfa Etmemesi ...................... 107
a.2.1. Semeni Ödeme Borcunun İfa Edilmemesi . 107
a.2.2. Malı Teslim Alma Borcunun İfa Edilmemesi ............................................... 109
b. Borcun Geç İfası ............................................................. 113
b.1. Satıcının Borçlarını Geç İfa Etmesi ....................... 113
b.2. Alıcının Borçlarını Geç İfa Etmesi ........................ 116
b.2.1. Alıcının Semeni Ödeme Borcunu Geç İfa Etmesi ........................................................ 116
b.2.2. Alıcının Malı Teslim Alma Borcunu Geç İfa Etmesi ................................................... 117
c. Haklı Olarak Askıya Alınan Borcun İfa Edilmemesinin İhlal Oluşturmaması ....................................................... 118
d. Borcun Sözleşmeye Uygun İfa Edilmemesi ................... 122
d.1. Satıcının Borçlarını Sözleşmeye Uygun İfa Etmemesi ............................................................... 122
11
d.1.1. Malların Sözleşmeye Uygun Olmaması veya Eksik Olması ..................................... 122
d.1.2. Mallar Üzerinde Üçüncü Kişilerin Hak Sahibi Olmaları .......................................... 126
d.1.3. Belgelerin Sözleşmeye Uygun Olmaması .. 131
d.1.4. Alıcının Muayene ve Bildirim Külfeti ....... 132
d.1.5. Satıcının Sözleşmeye Aykırılıkları Giderme Hakkı ........................................... 137
d.1.5.1. Genel Olarak ................................. 137
d.1.5.2. Satıcının Sözleşmeye Aykırılığı Gidereceğini Bildirmesi ................ 139
d.1.5.3. Satıcının Aykırılığı Giderme Hakkı ile Alıcının Sözleşmeden Dönme Hakkı Arasındaki İlişki ................. 141
d.2. Alıcının Borçlarını Sözleşmeye Uygun İfa Etmemesi .............................................................. 146
III. VERİLEN EK SÜRE (NACHFRIST) İÇERİSİNDE İHLALE SON VERİLMEMESİ .................................................................. 147
A. GENEL OLARAK .................................................................. 147
B. EK SÜRE MEKANİZMASININ İŞLETİLMESİ ................ 149
1. Ek Süre Verilebilecek Haller ............................................... 149
2. Ek Sürenin Makul Uzunlukta Olması .................................. 152
3. Bildirimin Şekli ................................................................... 156
4. Ek Süre İçerisinde Diğer Hukuki İmkanlara Başvurulamaması ................................................................ 157
§2. DÖNME HAKKININ KULLANILMASI
I. ESASLI İHLAL DURUMUNDA ................................................. 159
A. GENEL DÜZENLEMELER ................................................. 159
1. Alıcının md. 49(1)(a) Hükmüne Dayanarak Sözleşmeden Dönmesi............................................................................... 159
a. Sözleşmenin Esaslı İhlali ................................................ 159
b. Alıcının Sözleşmeden Dönme Beyanında Bulunması .... 160
b.1. Genel Olarak ......................................................... 160
b.2. Dönme Beyanının Tabi Olduğu Süre Sınırlamaları .......................................................... 165
12
b.2.1. Genel Olarak .............................................. 165
b.2.2. Teslimin Gerçekleşmemesi ........................ 165
b.2.3. Geç Teslim Durumu ................................... 166
b.2.4. Diğer Sözleşmeye Aykırılık Halleri ........... 168
2. Satıcının md. 64(1)(a) Hükmüne Dayanarak Sözleşmeden Dönmesi............................................................................... 173
a. Sözleşmenin Esaslı İhlali ................................................ 173
b. Satıcının Sözleşmeden Dönme Beyanında Bulunması ... 173
b.1. Genel Olarak ......................................................... 173
b.2. Dönme Beyanının Tabi Olduğu Süre Sınırlamaları .......................................................... 173
b.2.1. Genel Olarak .............................................. 173
b.2.2. Semenin Ödenmemesi ............................... 174
b.2.3. Geç İfa Halinde .......................................... 175
b.2.4. Diğer Sözleşmeye Aykırılık Hallerinde ..... 176
B. ÖZEL DURUMLAR .............................................................. 178
1. Alıcının Kısmi İfa Halinde Sözleşmeden Dönme Hakkı ..... 178
a. Kısmi Dönme Hakkı ....................................................... 179
c. Sözleşmenin Tamamından Dönme Hakkı ...................... 180
2. Beklenen İhlal Halinde Sözleşmeden Dönme Hakkı ........... 181
a. Beklenen İhlal Kavramı .................................................. 181
b. Esaslı İhlalin Gerçekleşeceğinin Aşikâr Olması (md. 72(1)) ..................................................................... 184
b.1. Terminoloji ............................................................ 184
b.1.1. “Substantial / Fundamental” Ayrımı......... 184
b.1.2. “Becomes Apparent / Is Clear” - “Anlaşılma / Aşikâr Olma” Ayrımı ........... 187
b.2. Teminat Gösterilmesine Olanak Tanıma Külfeti ................................................................... 189
c. Borcun İfa Edilmeyeceğinin Beyan Edilmesi (md. 72(3)) ..................................................................... 192
d. Dönme Beyanının Zamanı .............................................. 194
e. Zararı Azaltma Külfeti ile Beklenen Esaslı İhlal Nedeniyle Sözleşmeden Dönme Arasındaki İlişki .......... 195
3. Art Arda Teslimli Sözleşmelerde Sözleşmeden Dönme Hakkı ................................................................................... 197
a. Esaslı İhlale Konu Teslimat Bakımından Sözleşmeden Dönme Hakkı ................................................................. 199
13
b. Gelecekteki Teslimatlar Bakımından Sözleşmeden Dönme Hakkı ................................................................. 202
c. Bağlantılı Teslimatlar Bakımından Sözleşmeden Dönme Hakkı ................................................................ 206
4. Kısmi İfa Halinde Sözleşmeden Dönme Hakkı ile Art Arda Teslimli Sözleşmelerde Sözleşmeden Dönme Hakkının Karşılaştırılması ................................................... 208
II. EK SÜRE (NACHFRIST) VERİLEN DURUMDA ................... 210
A. ALICININ MD. 49(1)(b) HÜKMÜNE DAYANARAK SÖZLEŞMEDEN DÖNMESİ ................................................ 210
1. Genel Olarak ........................................................................ 210
2. Ek Süre Verilmesi ................................................................ 210
3. Satıcının Verilen Ek Süre İçerisinde Malı ve/ya Belgeleri Teslim Borcunu İfa Etmemesi veya Etmeyeceğini Açıklaması ........................................................................... 211
4. Alıcının Sözleşmeden Dönme Beyanında Bulunması ......... 212
a. Genel Olarak................................................................... 212
b. Dönme Beyanında Bulunulmasına İlişkin Süre Sınırlamaları ................................................................... 213
b.1. Teslimin Gerçekleşmemesi ................................... 213
b.2. Geç Teslim Halinde ............................................... 213
b.3. Diğer Sözleşmeye Aykırılık Hallerinde ................. 214
B. SATICININ MD. 64(1)(b) HÜKMÜNE DAYANARAK SÖZLEŞMEDEN DÖNMESİ ................................................ 215
1. Genel Olarak ........................................................................ 215
2. Ek Süre Verilmesi ................................................................ 215
3. Alıcının Verilen Ek Süre İçerisinde Semeni Ödeme Borcunu ve/ya Malları Teslim Alma Borcunu İfa Etmemesi veya İfa Etmeyeceğini Açıklaması ...................... 216
4. Satıcının Sözleşmeden Dönme Beyanında Bulunması ........ 217
a. Genel Olarak................................................................... 217
b. Dönme Beyanında Bulunulmasına İlişkin Süre Sınırlamaları ................................................................... 217
b.1. Genel Olarak ......................................................... 217
b.2. Semenin Ödenmemesi ........................................... 218
b.3. Geç İfa Halinde ..................................................... 218
b.4. Diğer Sözleşmeye Aykırılık Hallerinde ................. 219
14
§ 3. DÖNME HAKKININ KULLANILMASINA BAĞLANAN SONUÇLAR
I. GENEL OLARAK ........................................................................ 221
II. DÖNME HAKKININ KULLANILMASININ SÖZLEŞMEYE ETKİSİ........................................................................................... 222
III. TARAFLARIN SÖZLEŞMEDEN DOĞMUŞ OLAN BORÇLARINDAN KURTULMALARI ..................................... 225
IV. İFA EDİLMİŞ EDİMLERİN İADESİ ........................................ 228
A. GENEL OLARAK .................................................................. 228
B. İADEYE KONU EDİMLER .................................................. 229
1. Teslim Alınan Malların İadesi ............................................. 229
a. Kural: Malın Teslim Anındaki Durumuna Esaslı Surette Yakın Halde İade Edilmesi ................................. 231
b. İstisnalar ......................................................................... 232
c. Alıcının Elde Ettiği Yararı İade Borcu ........................... 235
d. İade Edilecek Malın Muhafazası .................................... 237
e. Alıcı Tarafından Mala İlişkin Yapılan Masraflar ............ 237
2. Ödenmiş Semenin İadesi ..................................................... 238
a. Genel Olarak................................................................... 238
b. Semene Ödeme Tarihinden İtibaren İşletilecek Faizin İadesi .............................................................................. 239
b.1. Faizin Belirlenmesi ............................................... 239
b.2. Faizin İşletilmesi ................................................... 241
C. İADE ZAMANI ....................................................................... 243
D. İADE YERİ ............................................................................. 244
E. İADEYE İLİŞKİN MASRAFLAR ........................................ 245
V. TAZMİNAT TALEP ETME HAKKI ......................................... 246
A. GENEL OLARAK .................................................................. 246
B. TAZMİNAT TALEBİNİN KOŞULLARI ............................ 248
1. Genel Olarak ........................................................................ 248
2. Sözleşmenin İhlali ............................................................... 248
3. Zarar ................................................................................... 249
4. Nedensellik Bağı.................................................................. 250
5. Öngörülebilirlik ................................................................... 251
C. TAZMİNAT MİKTARI ......................................................... 254
1. Genel Düzenleme ................................................................ 254
2. Somut Yöntem veya Soyut Yöntem Aracılığıyla Tazminatın Hesaplanması .................................................... 255
15
a. İkame Sözleşme Akdedilmesi Halinde Tazminatın Hesaplanması.................................................................. 256
b. Cari Fiyatın Bulunması Halinde Tazminatın Hesaplanması.................................................................. 259
D. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNDAN KURTULMA........ 261
E. ZARARI AZALTMA KÜLFETİ .......................................... 263
F. TAZMİNAT BORCUNUN İFASI ......................................... 265
1. Genel Olarak ........................................................................ 265
2. İfa Yeri ................................................................................ 265
3. İfa Zamanı ........................................................................... 266
VI. ZAMANAŞIMI ............................................................................. 268
SONUÇ ....................................................................................................... 271
KAYNAKLAR .......................................................................................... 277