Suçluların İadesi

Suçluların iadesi, temel olarak bir devletin bir bireyi başka bir devlete yargılanması veya cezasının infazı için iade etmesi anlamını taşımaktadır. Devletlerarası ortak siyasi çalışmanın ürünü olan suçluların iadesi kurumu, gelişen teknolojiyle birlikte devletler arasında sıkça başvurulan bir adli iş birliği türü haline gelmiştir. Bu iş birliğinin kapsamı ve etkisine ilişkin tartışmalar özellikle 2016 yılında Fethullahçı Terör Örgütü'nün ülkemizde gerçekleştirdiği darbe girişimi sonrasında hararetli bir hal almıştır.

Suçluların iadesi, idealist bir bakış açısıyla sadece suçluların adaletten kaçmasını önleme amacı taşıyan bir kurum olarak görülebilir ancak aynı zamanda realist bir bakış açısıyla bakıldığında siyasi dengeleri dikkate alarak siyasi krizlerin çıkmasına engel olan bir çözüm yolu olma özelliği de gösterir. Günümüzde suçluların iadesi uluslararası suçların engellenmesi ve uluslararası ceza hukukuna öngörülebilirlik katması bakımından bilinen en elverişli araçlardan biridir. Bununla birlikte suçluların iadesi kurumu siyasi anlamda büyük krizlerin önüne geçilmesi ve bölgesel ve küresel ekonomik istikrarın sağlanması açısından da büyük önem arz etmektedir. Uygulamada kimi zaman siyasi amaçların öngörülebilirlik ve hukuk güvenliği gibi temel prensiplerin önüne geçtiği görülmektedir. Bu durumun engellenmesi için suçluların iadesini düzenleyen ilke ve kavramların sınırlarının tespiti ve değerlendirilmesi gereklidir. Bu çalışmada suçluların iadesi kurumunu saran kavram ve ilkeler hem uluslararası hukuk hem Türk Hukuku açısından değerlendirilerek incelenmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

Kavramlar, Tarihsel Gelişim, İlkeler ve Kaynaklar
Uluslararası Hukukta Suçluların İadesi
Türk Hukukunda Suçluların İadesi

İçindekiler

Önsöz 5
Kısaltmalar Listesi 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
KAVRAMLAR, TARİHSEL GELİŞİM VE
KAYNAKLAR
I. KAVRAMLAR 21
A. Tanım 23
B. Kavram Sorunu 25
1. Anayasa ve Kanunlar Arasındaki Mevcut Çelişkiler 27
2. Uluslararası Anlaşmalar ve Ulusal Mevzuat Arasındaki Çelişkiler 29
3. Suçluların İadesi Kavramı Tercihi 31
C. Benzer Kavramlar Arasındaki İlişki 32
1. Hükümlülerin Nakli 33
2. Sınırdışı Etme 37
3. Geri Gönderme 39
4. 2937 Sayılı Kanun Uyarınca Tutuklu ve Hükümlülerin Takası ve İadesi 40
II. TARİHSEL GELİŞİM 41
A. Suçluların İadesi Kurumunun Tarihsel Gelişimi 41
B. Türkiye’de Suçluların İadesi Kurumunun Tarihsel Gelişimi 43
III. SUÇLULARIN İADESİNE İLİŞKİN İLKELER 45
A. Vatandaş İade Edilmez İlkesi 45
1. Vatandaşlık Kavramı 47
2. Vatandaşlığın Kazanılma Anı 50
3. İade Et ya da Yargıla İlkesi 51
B. Çifte Cezalandırılabilirlik İlkesi 52
C. Suçun İadeye Elverişli Olmasına İlişkin İlkeler 55
1. Siyasi Suçlarda İade Etmeme İlkesi 56
1.1. Siyasi Suçlar 56
1.2. Siyasi Suçların Tespitine İlişkin Teoriler 59
1.2.1. Objektif Teori 59
1.2.2. Sübjektif Teori 59
1.2.3. Üstünlük Teorisi 60
1.2.4. Ayırma Teorisi 60
1.2.5. Savaş Adetleri Teorisi 61
1.3. Siyasi Suçların Türleri 61
1.3.1. Tam Siyasi Suçlar 62
1.3.2. Nisbi Siyasi Suçlar 62
1.3.2.1. Karma Nisbi Siyasi Suç 62
1.3.2.2. Bağlı Nisbi Siyasi Suç 62
1.4. Siyasi Suçlarda İade Etmeme İlkesinin İstisnaları 63
1.4.1. Belçika Kuralı 63
1.4.2. Terör Suçları 65
1.4.2.1. Mutlak Terör Suçları 67
1.4.2.2. Terör Amacıyla İşlenen Suçlar 67
1.4.3. İnsanlığa Karşı Suçlar 70
1.4.4. Soykırım 71
1.4.5. Savaş Suçları 73
D. Askeri Suçlarda İade Etmeme İlkesi 75
1. Sırf Askeri Suçlar 76
2. Askeri Suç Benzeri Suçlar 76
E. Mali Suçlarda İade Etmeme İlkesi 77
F. Düşünce Suçlarında İade Etmeme İlkesi 78
IV. KAYNAKLAR 80
A. Ulusal Kaynaklar 81
B. Uluslararası Kaynaklar 82
1. Uluslararası Anlaşmalar 82
2. Uluslararası Teamüller ve Hukukun Genel İlkeleri 84
2.1. Karşılıklılık İlkesi 85
C. Kaynaklar Arasındaki İlişki 87
İkinci Bölüm
ULUSLARARASI HUKUKTA
SUÇLULARIN İADESİ
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE SUÇLULARIN İADESİ 91
A. Doğrudan Koruma 91
B. Dolaylı Koruma 96
C. Geçici Önlem 98
D. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Suçluların İadesine İlişkin Başvurularda Usule İlişkin Konular 102
II. BAZI HUKUK SİSTEMLERİNDE SUÇLULARIN İADESİ 104
A. Avrupa Birliği 104
B. Almanya 107
C. Fransa 112
D. İsviçre 113
III. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ NEZDİNDE SUÇLULARIN İADESİ KURUMU 116
A. Uluslararası Ceza Mahkemesi 117
B. Uluslararası Ceza Mahkemesi Bakımından Suçluların İadesi 119
Üçüncü Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA
SUÇLULARIN İADESİ
I. SUÇLULARIN İADESİNİN KOŞULLARI 123
A. Suçun Kovuşturulabilir Olması 123
1. Zamanaşımı 123
2. Şikâyet 125
3. Af 125
B. Kötü Niyetli Talepler 126
C. Non Bis In Idem Kuralı 127
D. İadeye Konu Suçun Ölüm Cezasını Gerektirmesi veya İnsan Haklarına ve Hukukun Temel İlkelerine Aykırı Bir Uygulamanın Gerçekleştirileceğinin Bilinmesi 130
E. Yargılama Yetkisi Bakımından Suçluların İadesi Koşulu 134
1. Yargı Yetkisine Kaynak Oluşturan Temel İlkeler 135
2. Türk Hukukunda Suçluların İadesi Bakımından Ceza Miktarı ve Yargı Yetkisi 137
II. İADE TALEBİ 140
A. Talepname 140
B. Talepnamenin Talep Edilen Devlete İletilme Usulü 142
III. TALEPNAMENİN TALEP EDİLEN DEVLET TARAFINDAN İNCELENMESİ̇ USULÜ 144
A. Sistemler 144
1. İdari Sistem 144
2. Adli Sistem 145
3. Karma Sistem 145
B. Yetkili ve Görevli Mahkeme 147
1. Mahkemenin İnceleme Yapacağı Hususlar 147
1.1. İadesi Talep Edilen Kişinin Vatandaşlığı 149
1.2. Suçun Türü 150
2. Mahkemenin İnceleme Usulü 150
3. Mahkemece Verilebilecek Kararlar ve Kanun Yolları 152
C. İdari Aşama 154
IV. İADE SÜRECİNDE ALINABİLECEK TEDBİRLER 154
A. Talepnamenin Ulaşmasından Önce Alınabilecek Tedbirler 155
1. Geçici Tutuklama ve Adli Kontrol 155
2. Arama ve Elkoyma Tedbiri 158
3. Uluslararası Arama Vasıtaları 159
3.1. Interpol 159
3.1.1. Bültenler 160
3.1.2. İnterpol Kapsamındaki Uluslararası Arama Yöntemleri 161
3.2. Avrupa Tutuklama Müzekkeresi 162
B. Talepnamenin Ulaşmasından Sonra Alınabilecek Tedbirler 164
V. TESLİM 165
A. Kişinin Teslim Edileceği Devletin Belirlenmesi 165
B. Şahsın Teslimi 166
1. Doğrudan Doğruya Talep Eden Devlete Teslim 166
2. Geçici Teslim 167
3. Transit Teslim 167
4. Teslimin Ertelenmesi 168
5. Eşya ve Değerlerin Teslimi 169
C. İade Masrafları 170
D. Suçluların İadesinin Sonuçları ve İade Sonrası Yapılan İşlemler 170
1. Suçluların İadesinde Özellik Kuralı ve İstisnalar 171
1.1. Özellik Kuralı 171
1.2. Özellik Kuralının İstisnaları 173
1.2.1. İade Eden Devletin İzni 173
1.2.2. İade Edilen Kişinin Rızası 174
1.2.3. Belirli Süre Geçmesine Rağmen Ülkenin Terk Edilmemesi veya Tekrar Geri Gelinmesi 175
1.2.4. Üçüncü Bir Devlete İade 175
1.3. Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesinde Özellik Kuralı 175
E. İade Edilen Kişinin Yargılanması ve Teslim Eden Devlete Bilgi Verilmesi 176
VI. RIZAYA DAYALI İADE 176
A. Türk Hukukunda Rızaya Dayalı İade 177
B. Rızaya Dayalı İade Usulü 178
C. Rızaya Dayalı İade Usulünde Özellik Kuralı 182
Sonuç 185
Kaynakça 189
Kavramlar Dizini 206
Özgeçmiş 208