Sözleşmenin Yorumu

İçindekiler

Önsöz Gibi XI

İçindekiler XIX

Kısaltmalar XXVII

Kaynakça XXIX


§ 1. SÖZLEŞMENİN YORUMU KAVRAMI 1


I. YORUM TARİHİ 1
II. YORUM ÇEŞİTLERİ 4
1. Temel ayrım: Açıklayıcı Yorum - Tamamlayıcı Yorum 4
2. Sübjektif Yorum - Objektif Yorum 6
a. Sübjektif yorum 6
b. Objektif yorum 7
III. YORUM YAPILABİLMESİNİN İKİ ÖN ŞARTI 7
1. Açıklamanın Maddi Olarak Tespiti 7
2. İrade Açıklamasının Geçerli Olması 9
IV. İRADE VE HUKUKÎ SONUÇ 11
1. Hukukî İşlem 11
2. Yorumun Hedefi ve Amacı “Gerçek İradeyi Belirleme”
Olunca, YorumAraçları ve Yöntemi de Buna Uygun Olmalıdır 11
3. Gerçek İradeyi Araştırırken İradesini Açıklayanın Hataya Düşüp
Düşmediği Araştırılmalıdır 12
V. SÖZLEŞME YORUMU VE YASA YORUMU 13
VI. GERÇEK İRADEYİ ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 14
1. Yasadaki Düzenleme 14
2. Gerçek İradenin, İşleme Katılan Makul Taraf İçin
Objektifleştirilmesi Sağlanmalıdır 14
3. İrade Açıklamasının Arkasında Yer Alan “İrade” Yorumla
Araştırılmalıdır 15
4. İrade Açıklamasının Yorumu 15
VII. SÖZLEŞMENİN YORUMU “OLAN” İLE “OLMASI GEREKEN”
ARASINDA BİR TERCİHTİR 17
VIII. YORUMUN SINIRI 17


§ 2. YORUMUN KONUSU 19


I. GENEL BAKIŞ 19
II. GENEL İŞLEM ŞARTLARI 20
1. Kavram 20
2. Genel İşlem Şartında İşlem Temelinin Çökmesi Varsayımı 20
3. YorumÖzellikleri 21
4. Genel Değerlendirme 22
III. YÖNELTİLMESİ GEREKMEYEN İRADE AÇIKLAMALARININ
BU ARADA, VASİYETNAMENİN YORUMU 23
IV. TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU 24
V. KAMU HUKUKU SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU 24
VI. İKİ TARAFLI HUKUKÎ İŞLEMLERİN YORUMU 24
VII. AİLE HUKUKU SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU 25
VIII. ŞEKLE BAĞLI İŞLEMLERİN YORUMU 26
1. Ana Çizgiler 26
2. Geçerlilik Şekline Tâbi Sözleşmelerin Yorumunda Özel
Noktalar 28
3. Şekle Bağlı Hukukî İşlemlerin İspat Güvenirliği ve Yorum 29
4. Şekle Bağlı Hukukî İşlemden Ayrı Noktalar 30
5. İsbat Güvenirliği İşlevi 31
6. Geçerlik Şekline Bağlı Olmayan Yazılı Bir Sözleşmenin
Yorumu 32
IX. İCABIN YORUMU 33
X. AÇIK OLMAYAN İRADE AÇIKLAMALARININ YORUMU 34
1. Genel Bakış 34
2. Sonuçlandırıcı Olguların Yorumu 35
3. Zımnî İrade Açıklamalarının Yorumu 36
4. İrade Açıklaması Olarak Susma ve Susmanın Yorumu 37
5. Tipik Sosyal Davranışların Yorumu 38
XI. TEMSİL YETKİSİNİN YORUMU 38
1. Yetkinin Yorumlanması İhtiyacı 38
2. Temsil Yetkisinin Yorumunda Dürüstlük Kuralı ve Güven
İlkesinin Rolü 39
3. Temsil Yorumunda YorumYöntem ve İlkeleri 39
4. Temsil Yetkisinin Bir Şahsa mı, Yoksa Aynı Anda Birden Fazla
Şahsa mı Verildiği Yorum Sorunudur 40
5. Temsil Yetkisinin Yorumunda Temsil Olunan ve Temsilciden
Hangisi Kuvvetli ise Yorum Onun Aleyhine Sonuçlandırılır 40
6. Temsil Olunan Tecrübesiz İse, Temsil Yetkisi Dar Yorumlanır 40


§ 3. YORUM BENZERLERİ 41


I. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİNDEN FARKI 42
1. Kavram 42
2. Sözleşmenin Tamamlayıcı Yorumunun İşlem Temelinden
Ayrılması 42
II. YEDEK HUKUK KURALLARINDAN AYRILIĞI 43
III. YANLIŞ BELİRTME ZARAR VERMEZ (FALSA
DEMONSTRATIO NON NOCET) İLKESİNDEN FARKI 5
IV. YORUM VE HATA 46
1. Yorum ile Hata Arasındaki İlişki 46
2. Ancak Geçerli Sözleşme Yorumlanabilir 47
3. Hakimin Yorumu Taraf için Hatadan Dolayı İptal Hakkı Vermez 47
V. SÖZLEŞMENİN KURULMASINDA “UYUŞMA” VE
“UYUŞMAMA” AÇISINDAN YORUM 47
VI. TAHVİL (ÇEVİRME)’DEN FARKI 48


§ 4. YORUM YÖNTEMLERİ VE İLKELERİ 49


I. YORUMUN ÇIKIŞ NOKTASI YORUMLANACAK
SÖZLEŞMENİN BELİRLENMESİDİR 49
1. Tespitte İki Aşama 49
2. Susma ve Sonuçlandırıcı Olgular Varsa 50
II. YORUM ZORUNLUĞU 51
III. YORUMA GEREKSİNİM OLMAMASI 52
IV. YORUMUN GÖREVİ İRADE AÇIKLAMASINI
AYDINLATMAKTIR 54
V. YORUM YÜZEYSEL DEĞİL, İRADE AÇIKLAMASINI
SORGULAYICI OLMALIDIR 57
VI. YORUM HANGİ ANA GÖRE YAPILMALI 58
VII. ZAYIF TARAF YARARINA YORUM (CONTRA
STIPULATOREM FORT, IN DUBIO MINUS) 59
VIII. INTERPRETATIO CONTRA PROFERENTEM
(YARARLANAN ALEYHİNE YORUM) 60
IX. HUKUKÎ İŞLEMİN TARAFLARI ARASINDA GÜÇ FARKININ
GÜVEN TEORİSİ İLE TELAFİ EDİLMESİ İLKESİNİN
DİKKATE ALINMADIĞI BANKA VE SİGORTA
SÖZLEŞMELERİNİN “HUKUKA AYKIRI MUHTEVALARI” 61
X. İŞLEME KATILANLARIN BÜTÜN DAVRANIŞLARI
YORUMUN BAŞLANGICINDA SAPTANMALI VE DİKKATE
ALINMALIDIR 64
XI. MUHATABIN UFKUNUN YORUMA ETKİSİ 65
XII. TARAFLAR ARASINDAKİ BENZER HUKUKÎ İŞLEMLERDEKİ
ÖNCEKİ UYGULAMALAR YORUMU NASIL ETKİLER 66
XIII. YORUM SIRASINDA ÇELİŞKİLER ÖNEMLİDİR 67
XIV. YORUM, HUKUKA VE AHLÂKA UYGUN OLMALIDIR 68
XV. TARAFLARIN “YORUM SÖZLEŞMESİ” YAPMASI 70
XVI. TARAFLARIN MENFAATLERİ ÂDİL ŞEKİLDE TARTILMALI
VE DENGELENMELİDİR 70
XVII. SÖZLEŞMENİN KALEME ALAN ALEYHİNE YORUMU
(IN DUBIO CONTRA STIPULATOREM) 71
XVIII. DENEYİM İLKELERİNİN YORUMA ETKİSİ 73
XIX. YORUM KESİN VE KUŞKUYA YER VERMEYECEK
İÇERİKTE OLMALIDIR 75
XX. TARAFLAR ORTAKLAŞA İRADE AÇIKLAMASINDAN
AYRILIP BİR BAŞKA ANLAMDA MUTABIK KALIRLARSA,
BU SON ANLAM HÂKİMİ BAĞLAR 75
XXI. FALSA DEMONSTRATIO NON NOCET
(YANLIŞ AÇIKLAMA ZARAR VERMEZ) 76
XXII. YORUM, EKONOMİK VE SOSYAL DÜZENİN TEMELİ OLAN
HUKUK AHLÂKINA UYGUN OLMALIDIR 77
XXIII. HUKUKÎ İŞLEM ÖZGÜRLÜĞÜNÜ TOPLUM ÇIKARLARI
İLE BAĞDAŞTIRMAK GEREKİR 77
XXIV. YORUM İNSAN HAKLARINA AYKIRI OLMAMALI,
AYRIMCI OLMAMALIDIR 78
XXV. YORUMA REFAKAT EDEN ŞARTLAR 79
XXVI. YORUM YÖNTEMLERİNDE SEÇİM HAKKI 80
XXVII. ANLAŞILMAZ, ÇOK ANLAMLI VEYA ÇELİŞKİLİ İRADE
AÇIKLAMALARININ YORUMU 80
XXVIII.YASALARDAKİ YORUM KURALLARININ ETKİSİ 81
XXIX. YORUMLANACAK İRADE AÇIKLAMASI
DEĞİŞTİRİLMEMELİDİR 83
XXX. SÖZLEŞME İÇERİĞİ GENİŞLETİLMEMELİDİR 83
XXXI. TİPİK TOPLUMSAL GEREKLERE UYULMALIDIR 83
XXXII. SÖZLEŞMENİN KURULUŞU SIRASINDA MEVCUT OLAN
VEYA KURULUŞUNDAN SONRA GERÇEKLEŞEN
KOŞULLAR, YENİLİKLER, GELİŞMELER VE
GÖRÜŞMELER YORUMDA DİKKATE ALMALIDIR 84
XXXIII.YORUM HUKUKUN ÜSTÜN İLKELERİNİ DİKKATE
ALMALIDIR 85


§ 5. YORUM SIRASINDA DÜRÜSTLÜK KURALININ VE
GÜVEN İLKESİNİN ETKİLERİ 87


I. SÖZLEŞME YORUMLANIRKEN DÜRÜSTLÜK KURALININ
ETKİSİ VE YÖNLENDİRMESİ 87
1. Etik Temel 87
2. Dürüstlük Kuralının Etki Yaptığı Yönler 89
3. Dürüstlük Kuralının Yorum Sırasında Etki Yapacağı Noktalar 90
II. DÜRÜSTLÜK KURALI HEM YORUMUN SINIRLARINI VE
İÇERİĞİNİ BELİRLER, HEM GÜVENİN KORUNMASINI
SAĞLAR 91
1. Dürüstlük Kuralı - Güven İlkesi 91
2. Yorum Sırasında Tarafların Mutabık Kaldıkları Sözleşmenin
Ana Çizgileri Değiştirilemez 92
III. YORUM, NİHAÎ TAHLİLDE SÖZLEŞMEYİ BİR ÜÇÜNCÜ
ŞAHSIN DEĞERLENDİRMESİDİR 92
IV. YORUMDA GÜVENİN SAĞLANMASI İÇİN DÜRÜSTLÜK
KURALININ BAŞAT ROLÜ 93
V. YORUMDA GÜVENİN KORUNMASI İÇİN ÖLÇÜTLER 94
VI. GÜVENİ KORUYAN HUKUKÎ YOLLAR 94
VII. YORUMDA GÜVENİN SAĞLANABİLMESİ ŞARTLARINDAN
ANLAŞILABİLİRLİK DERECELERİ 96
VIII. YORUMDA GÜVENİN KORUNMASINDA İŞLEMİN TİPİNE
VE ÖZELLİKLERİNE GÖRE DEĞİŞKENLİK 96
IX. YORUMDA GÜVEN İLKESİ ÇERÇEVESİNDE ÇELİŞKİLİ
DAVRANIŞ 98
X. ÇİFT ANLAMA GELEN VE UYGULAMADA YANLIŞ
KULLANILAN DEYİMLERİ KULLANMA GÜVEN
İLKESİNE AYKIRIDIR 98
XI. SADECE BİR TARAFIN BİLEBİLDİĞİ KOŞULLAR VE
İÇ OLGULAR 98
XII. TARAFLARIN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ 99
XIII. YORUM YÖNTEMLERİ VE ELDE OLUNAN YORUM
SONUÇLARI DÜRÜSTLÜK KURALINA UYMALIDIR 99


§ 6. YORUMDA TEAMÜLLERİN ETKİLERİ 101


I. TEAMÜL KAVRAMI 101
1. Genel Bakış 101
2. Eylemli Baskın Uygulama 101
3. Belli Kişilerle Sınırlı Teamüller (Ticarî teamüller, mesleklere
özgü teamüller) 103
4. Meslek veya İş Teamülleri o Meslekten Olmayan Taraf
Yararına Uygulanmaz 104
5. Yerel Teamüller 105
6. Yorum Sırasında Bazı Kelimeler Yerel Anlamda Kullanılmışsa
Bu Dikkate Alınmalıdır 106
7. Belli Meslek Çevrelerinde ve Ticarî Alan ve Dallardaki
Teamüller 107
II. TEAMÜLLERİN AÇIKLAYICI VE TAMAMLAYICI ETKİSİ 107
III. TAMAMLAYICI YORUMDA TEAMÜLÜN ANLAMI VE
ROLÜ 109
IV. TEAMÜL İLE SÖZLEŞMENİN TAMAMLAYICI YORUMUNA
ÖRNEKLER 110
V. TEAMÜLÜN SINIRLARI 111
VI. YARGILAMA SIRASINDA TEAMÜL KURALLARI 111
VII. TEAMÜL UYGULAMASI ÖRNEKLERİ 112


§ 7. TAMAMLAYICI YORUM 115


I. KAVRAM 115
1. Tanım 115
2. Yorumlanacak Sözleşme Geçerli Olmalıdır 116
3. Sözleşmede Boşluk Bulunması 117
4. Sözleşme Boşluklarının Yasa Hükümleri ile Dolydurulması 117
II. AÇIKLAYICI YORUMDAN FARKI 118
III. TAMAMLAYICI YORUM HAKKINDA İSVİÇRE HUKUK
LİTERATÜRÜNDEKİ GÖRÜŞLER 120
IV. TAMAMLAYICI YORUMDAN BEŞ KARAKTERİSTİK
ÖRNEK 123
1. Boşluk Doldurucu Hukuk Yaratma 123
2. Sözleşmenin Amacı ile Uygunluk 123
3. Hukukî Sonuçta Hata İçerik Hatası Değildir 123
4. Açıklayıcı Yorumdan Ayrılması 124
5. Clausula Rebus Sic Stantibus’tan Farkı 124
V. TAMAMLAYICI YORUMUN ŞARTI OLARAK DÜZENLEME
BOŞLUĞU 124
1. Sözleşmede Boşluk 124
2. Her Boşluk Halinde Tamamlayıcı Yoruma Gitmek Sözleşmeye
Fazla Müdahale Olur 125
3. Taraflardan Birinin Boşluğu Doldurabilecek Olması 125
4. Sözleşme Boşluğunu Reddeden Görüş 125
VI. TAMAMLAYICI YORUMUN BENZER KAVRAMLARDAN
AYRILMASI 126
1. Açıklayıcı Yorumdan Farkı 126
2. Kısmî Hükümsüzlük 128
3. Uyuşma - Uyuşmama 128
VII. TAMAMLAYICI YORUMUN AMAÇLARI 129
1. Farazi İradenin Tesbiti 129
2. Çıkarların Hakkaniyete Uygun Tartılması ve Dengelenmesi 130
VIII. ŞEKLE BAĞLI BAĞLI HUKUKÎ İŞLEMLERDE
TAMAMLAYICI YORUM 130
IX. SÖZLEŞME BOŞLUĞUNUN DOLDURULMA ÂNI 130
X. TAMAMLAYICI YORUMUN UYGULAMA ALANI 131
1. Bütün Hukukî İşlemler 131
2. Modern Sözleşmeler, Tipe Uymayan Sözleşmeler, Belli Tipten
Ayrılan Sözleşmeler 132
3. Kamu Hukuku Sözleşmeleri 133
4. Şekle Bağlı Sözleşmeler 133
5. Genel İşlem Şartları 134


§ 8. YARGIDA YORUM (YORUMUN DENETİMİ) 137


I. GENEL BAKIŞ 136
II. SÖZLEŞMENİN YORUMUNDA TARAFLAR, ESAS
MAHKEMESİ HAKİMİ VE TEMYİZ MAHKEMESİ 139
III. MADDÎ OLGU - HUKUKÎ SORUN 140
1. Maddî Olgu - Hukukî Sorun Ayrımının Önemi 140
2. Maddî Olgu 140
3. Hukukî Sorun 141
IV. İSPAT KÜLFETİ 142
1. İspat Külfetinin Dağılımı 142
2. Yorum Mu İspat Sorunu Mu? 143
V. YORUMDA HÂKİMİN ROLÜ, HÂKİMİN YORUM YAPMASI
VE YAPILMIŞ BİR YORUM DENETLEMESİ 143
1. Yorumda Hâkimin Rolü 143
2. Hâkim Yorumu Re’sen Yapar, Tarafların Bu Konuda Talepte
Bulunması Şart Değildir 144
3. Olay Hâkimi Yorumu İhmal Ederse, Temyiz Mahkemesi Bu
Kararı Bozmalıdır ya da Yorumu Kendisi Yapmalıdır 145
VI. YORUMUN TEMYİZ AŞAMASINDA DENETLENMESİ 146
VII. YORUMDA TARAFLAR İLE HÂKİMİN İLİŞKİSİ 148