Sosyal Maliye

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..................................................................................................VII

İÇİNDEKİLER........................................................................................XIII

KISALTMALAR....................................................................................XXII

BİRİNCİ KISIM

SOSYAL MALİYE

BİRİNCİ BÖLÜM

SOSYAL MALİYE KAVRAMI

G İ R İ Ş ......................................................................................................1

I. TEMEL KAVRAMLAR....................................................................1

II. SOSYAL BİLİMLER .........................................................................3

III. SOSYAL BİLİMLERDE “SOSYALLEŞME” SÜRECİ...................5

IV. SOSYAL MALİYE.............................................................................6

İKİNCİ BÖLÜM

SOSYAL MALİYE ANLAYIŞI

G İ R İ Ş ......................................................................................................8

I. SOSYAL MALİYENİN ÖZELLİKLERİ........................................10

S O N U Ç...................................................................................................13

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SOSYAL MALİYE SİSTEMİ

G İ R İ Ş ....................................................................................................15

I. KAVRAMLAŞTIRMA SÜRECİ.....................................................16

A. Temel Kavramlar.......................................................................16

B. Sosyal Bilimlerde “Sosyalleşme” Süreci..................................17

C. Sosyal Maliye..............................................................................19

Ç. Maliyenin Sosyal Bilimler Arasındaki Yeri ...........................20

II. SOSYAL MALİYE SİSTEMİ...........................................................22

A. Genel Açıklama..........................................................................22

B. Sosyal Maliyenin Diğer Disiplinlerle İlişkisi..........................24

XIV İçindekiler

III. SOSYAL MALİYE SİSTEMİNİN NİTELİKLERİ........................25

A. Genel Açıklama..........................................................................25

B. Devletin Küçültülmesi...............................................................26

C. Para Değerinin Korunması.......................................................26

Ç. Vergi Adaletinin Sağlanması....................................................27

D. Sosyal Transferlerin Devlet Denetiminde

Gerçekleştirilmesi.......................................................................29

E. Devletin Millet-Kamu Menfaatini Gözetmesi........................30

F. Malî İlişkilerin Sadece Taraflar Arası İlişki Olarak

Görülmemesi...............................................................................31

G. Kamu Harcamalarında İsrafın Önlenmesi.............................32

Ğ. Denk Bütçe - Tek Bütçe Uygulamasına Geçilmesi................33

H. Kamu Borçlanmasına Bir Sınır Konulması............................33

I. Vergi ve Buna Bağlı Alacaklarının Affının Olmaması...........34

İ. Vergi ve Diğer Malî Yükümlülüklere İlişkin Kanunların

Takip Eden Yıl Yürürlüğe Girmesi............................................35

GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ..............................................35

İKİNCİ KISIM

KAMU GELİRLERİ

BİRİNCİ BÖLÜM

VERGİLERİN KANUNÎLİĞİ İLKESİ

GİRİŞ ....................................................................................................43

I. VERGİ ve VERGİLENDİRME YETKİSİ.......................................44

II. VERGİLERİN KANUNÎLİĞİ İLKESİ...........................................44

III. VERGİLERİN KARARÎLİĞİ İLKESİ............................................46

S O N U Ç...................................................................................................47

İKİNCİ BÖLÜM

PARAFİSKAL GELİR ve DİĞER KAMU GELİRLERİ İLE

KARŞILAŞTIRMASI

G İ R İ Ş ....................................................................................................48

I. PARAFİSKAL GELİR KAVRAMININ TANIMI ve

ÖZELLİKLERİ.................................................................................50

İçindekiler XV

A. Terminoloji ve Tanım.............................................................50

1. Terminoloji...........................................................................50

2. Tanım....................................................................................51

B. Özellikleri.................................................................................54

II. PARAFİSKAL GELİR TÜRLERİ...................................................57

A. Genel Açıklama.......................................................................57

B. Meslekî Parafiskal Gelirler.....................................................57

C. Sosyal Parafiskal Gelirler.......................................................60

Ç. Ekonomik Parafiskal Gelirler................................................63

III. PARAFİSKAL GELİRİN DİĞER KAMU GELİRLERİ İLE

KARŞILAŞTIRILMASI...................................................................64

A. Genel Açıklama.......................................................................64

B. Vergi ve Parafiskal Gelir........................................................65

1. Genel Olarak........................................................................65

2. Verginin Tanımı ve Özellikleri..........................................65

3. Vergi İle Parafiskal Gelirin Benzerlikleri.........................67

4. Vergi İle Parafiskal Gelirin Farkları..................................68

C. Harç ve Parafiskal Gelir.........................................................70

1. Genel Olarak........................................................................70

2. Harçın Tanımı ve Özellikleri.............................................70

3. Harç İle Parafiskal Gelirin Benzerlikleri..........................71

4. Harç İle Parafiskal Gelirin Farkları...................................72

Ç. Resim ve Parafiskal Gelir..........................................................73

1. Genel Olarak........................................................................73

2. Resimin Tanımı ve Özellikleri...........................................73

3. Resim ve Parafiskal Gelirin Benzerlikleri........................74

4. Resim İle Parafiskal Gelirin Farkları................................75

S O N U Ç .................................................................................................76

XVI İçindekiler

ÜÇÜNCÜ KISIM

KAMU BORÇLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

KAMU KESİMİ

İÇ BORÇLANMA İŞLEMLERİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ

GİRİŞ ..................................................................................................103

I. BORÇLANMA İŞLEMİNDE TARAFLARIN KONUMU .......105

A. Genel Açıklama.....................................................................105

B. Devlet Düzeyinde Borçlanma – Alacak ve Borç

Yönetimi.................................................................................107

1. Devlet Düzeyinde Borçlanma.........................................107

2. Alacak ve Borç Yönetimi..................................................108

II. BORÇLANMANIN TÜRLERİ ve ARAÇLARI.........................110

A. Borçlanma Türleri.................................................................110

1. Borçlanılan Para Birimi ya da Ekonomi Bakımından..110

2. Borcun Vadesi Bakımından.............................................111

3. Borç Verme İradesi Bakımından.....................................113

4. Etkisi Bakımından.............................................................113

B. Borçlanma Araçları...................................................................114

III. BORÇLANMA YETKİSİ..............................................................115

A. Tarihî Gelişim........................................................................115

B. Devlet Adına Borçlanma Yetkisi.........................................116

1. Genel Olarak......................................................................116

2. Borçlanma Yetkisinin Kime Ait Olduğu........................118

a. Genel Olarak......................................................................118

b. Borçlanma Yetkisinin Kime Ait Olduğu ......................120

3. Borçlanma Yetkisinin Niteliği.........................................124

2. Borçlanma Yetkisinin Kapsamı.......................................126

C. Mahallî İdarelerin Borçlanma Yetkileri.............................127

1. İl Özel İdarelerinin Borçlanma Yetkileri........................127

2. Belediyelerin Borçlanma Yetkileri..................................128

3. Köylerin Borçlanma Yetkileri..........................................129

D. Diğer Kamu Tüzel Kişileri Adına Borçlanma Yetkisi......130

E. Borçlanma Yetkisinin Sınırlandırılması................................131

İçindekiler XVII

IV. İÇ BORÇLANMA İŞLEMLERİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ.......131

A. Genel Açıklama.....................................................................131

B. Gönüllü Borçlanma İşlemlerinin Hukukî Niteliği...........132

1. Genel Olarak......................................................................132

2. İdarî Sözleşmelerin Özellikleri........................................133

3. Kamu Borçlanma Sözleşmelerinin Özellikleri..............134

C. Zorla (Cebren) Borç Alma İşlemlerinin Hukukî Niteliği...137

1. Genel Olarak......................................................................137

2. Zorla Borç Alma İşleminin Hukukî Niteliği.................140

GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ...........................................143

. DÖRDÜNCÜ KISIM

MALİYE POLİTİKASI

BİRİNCİ BÖLÜM

MALİYE POLİTİKASININ GAYELERİ

G İ R İ Ş ..................................................................................................149

I. MALÎ GAYE.........................................................................................150

II. İKTİSADÎ GAYE................................................................................151

III. SOSYAL ADALET GAYESİ............................................................153

S O N U Ç.................................................................................................154

İKİNCİ BÖLÜM

VERGİLENDİRMENİN MALÎ AMACI

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KAMU GELİRLERİNİ ARTIRMANIN YOLLARI

G İ R İ Ş ..................................................................................................160

I. VERGİLERİ ÇOĞALTMAK ya da VERGİ ORANLARINI

YÜKSELTMEK..............................................................................161

II. KAMU İKTİSADÎ TEŞEBBÜSLERİNİN YAPTIĞI ZAMLAR... 161

III. PARA BASMAK............................................................................162

IV. BORÇLANMA ............................................................................163

XVIII İçindekiler

V. GENEL DEĞERLENDİRME........................................................164

SONUÇ ..................................................................................................167

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

GÖTÜRÜ USULDE VERGİLEMENİN SAKINCALARI

G İ R İ Ş ..................................................................................................169

I. GÖTÜRÜ USULDE VERGİLEMENİN ULAŞTIĞI

BOYUTLAR ..................................................................................170

II. GÖTÜRÜ USULDE VERGİLEMENİN SEBEPLERİ................171

III. GÖTÜRÜ USULDE VERGİLEMENİN YARAR ve

SAKINCALARI.............................................................................173

A. Yararları..................................................................................173

B. Sakıncaları..............................................................................174

1. Adaletsizlik........................................................................174

2. Belge Düzeninin Yerleşmesine Engel Olma ...............176

3. Vergi Kaybı........................................................................178

GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ............................................178

BEŞİNCİ BÖLÜM

VERGİ KAÇAĞI KAVRAMI VE TÜRLERİ

G İ R İ Ş ..................................................................................................182

I. VERGİ KAÇAĞI KAVRAMI ve VERGİ KAÇAĞININ

ULAŞTIĞI BOYUTLAR................................................................183

A. Vergi Kaçağı Kavramı.............................................................183

B. Vergi Kaçağının Ulaştığı Boyutlar.........................................184

II. VERGİ KAÇAĞININ TÜRLERİ..................................................187

A. Genel Açıklama........................................................................187

B. Vergiden Kaçınma....................................................................188

C. Vergi Kaçakçılığı......................................................................190

Ç. Verginin Reddi.........................................................................192

S O N U Ç ..............................................................................................194

İçindekiler XIX

ALTINCI BÖLÜM

VERGİYE KARŞI TEPKİLERDEN VERGİDEN KAÇINMA

G İ R İ Ş ..................................................................................................197

I. VERGİDEN KAÇINMANIN NİTELİĞİ....................................199

II. VERGİDEN KAÇINMANIN TÜRLERİ.....................................201

A. Genel Açıklama.....................................................................201

B. Vergiden Kaçınmanın Kanunla Düzenlenmesi................201

C. Vergiden Kaçınmanın Kanundaki Boşluklara

Dayanması..............................................................................204

S O N U Ç.................................................................................................205

YEDİNCİ BÖLÜM

HUKUKÎ NEDENLERDEN KAYNAKLANAN VERGİ KAYIP ve

KAÇAKLARI

(Düzenleme-Uygulama-Yargılama)

G İ R İ Ş ..................................................................................................207

I. HUKUKÎ DÜZENLEMELERDEN KAYNAKLANANAN

VERGİ KAYIP ve KAÇAKLARI.................................................209

A. Sistem Tercihinin Hiç Ya Da Doğru Yapılmamış

Olması.....................................................................................209

B. Yapılan Kanunların Kapsayıcı Olmaması: Kanun

Boşlukları - İstisna ve Muafiyetler......................................212

C. Kanunların Sistematikten Yoksun Olması: Yamalı Bohça

Haline Gelmesi......................................................................212

Ç. Vergi Kanunlarının Hazırlanması ve Değiştirilmesi

Süreci.......................................................................................213

D. Türk Vergi Sistemine “Vergilerin Kararîliği İlkesi”nin

Egemen Olması......................................................................214

1. Vergilerin Kanunîliği İlkesi.............................................214

E. Vergi Ceza Hukukundan Kaynaklanan Sorunlar............217

1. Vergi Ceza Hukukuna İlişkin Düzenlemeler................217

2. Çok Sık Af Kanunları Çıkarılması..................................218

F. Gider Yazılamayan Harcama Kalemlerinin

Anlamsızlığı - Genişliği........................................................218

XX İçindekiler

G. Kamu Yüklerinin Yüksekliği (Vergi + Parafiskal

Yükler)....................................................................................219

H. Tasarrufların Vergilendirilmesi..........................................219

I. İDARENİN HUKUKU UYGULAMASINDAN

KAYNAKLANAN VERGİ KAYIP ve KAÇAKLARI...............220

A. Uygulamanın Hukuka Uygun Gelişmemesi....................220

B. Toplanan Vergilerin Kamu Gideri Sayılamayacak

Alanlara Aktarılması............................................................221

C. Denetim Yollarının İyi İşletil(e)memesi.............................222

Ç. Vergi Toplama Maliyetinin Yüksek Olması......................224

E. Mevzuat Hazretleri...............................................................225

II. VERGİ YARGILAMASINDAN KAYNAKLANAN

VERGİ KAYIP ve KAÇAKLARI.................................................225

GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ............................................227

SEKİZİNCİ BÖLÜM

VERGİ ADALETİ-ADİL VERGİ SİSTEMİ

G İ R İ Ş ..................................................................................................237

I. ADALET KAVRAMI....................................................................238

A. Genel Açıklama.....................................................................238

B. Adaletin Tanı(tı)mı...............................................................239

C. Toplam Adalet.......................................................................242

II. VERGİ ALINMASININ SEBEBİ-KAYNAĞI-MEŞRUİYETİ...243

III. VERGİ SİSTEMİNİN ESASLARI................................................245

A. Genel Açıklama.....................................................................245

B. Ödeme Gücü - Malî Güç......................................................247

C. Malî Gücün Kaynağı ve Kullanımı.....................................248

Ç. Malî Güce Göre Vergilendirme...........................................249

D. Adil Bir Vergi Sistemi Arayışı.............................................250

IV. VERGİ SİSTEMİNİN ADALETİ..................................................251

A. Genel Açıklama.....................................................................251

B. Vergilendirme Yoluyla/Sayesinde Adaletin

Sağlanması.............................................................................252

1. Genel Olarak ....................................................................252

İçindekiler XXI

2. Gelirin Vergilendirilmesi.................................................252

3. Harcamaların Vergilendirilmesi.....................................253

4. Servetin Vergilendirilmesi...............................................254

V. KENDİLİĞİNDEN GELEN/OLUŞAN ADALET....................255

SONUÇ YERİNE.....................................................................................258

BEŞİNCİ KISIM

MALİYE-MALÎ HUKUK ÖĞRETİMİ-EĞİTİMİ

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE MALİYE EĞİTİMİ Üzerine

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE MALÎ HUKUK ÖĞRETİMİ ve MALİYE

SEMPOZYUMLARI

GİRİŞ ..................................................................................................267

I. MALİYE – MALÎ HUKUK İLİŞKİSİ...........................................268

A. Genel Açıklama.....................................................................268

B. Malî Hukukun Bölümleri.....................................................269

1. Genel Olarak......................................................................269

2. Gelir Hukuku-Gider/Harcama Hukuku.......................269

a. Genel Olarak......................................................................269

b. Gelir Hukuku....................................................................270

c. Gider-Harcama Hukuku..................................................271

3. Kamu Borçları Hukuku....................................................272

4. Kamu İcra Hukuku...........................................................273

5. Kamu Malları Hukuku.....................................................273

II. TÜRKİYE’DE MALÎ HUKUK ÖĞRETİMİ................................274

A. Genel Açıklama.....................................................................274

B. Vergi Hukuku Öğretimi.......................................................275

III. TÜRKİYE MALİYE SEMPOZYUMLARINDA MALÎ

HUKUKUN YERİ..........................................................................278

GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ............................................279