Detayları
"Eserimin ilk basısı Nisan 2005 tarihinde yayınlandı ve 2009 yılının ortalarında tükendi. Fakat o tarihte Borçlar Kanunu Tasarısı gündemde olduğu için Tasarının kanunlaşması ve yeni basıyı, yeni Kanuna göre hazırlama düşüncesi biraz gecikmeye neden oldu.
Doktora tezi olarak hazırlamış olduğum bu eserin yayınlanması ile birlikte, gerek hukukçulardan gerekse hukukçu olmayıp da bir şekilde bu sözleşme ile yolu kesişen ve başvuru kaynağı olarak yararlananlardan olumlu ve memnuniyet verici geri dönüşler aldım.
Eserin ilgi görmesinin bir diğer sonucu da yayınlanmasını müteakiben, aynı konuda (ve aynı şekilde gözden kaçan hatalarla birlikte) bir kitabın daha yayınlanmasıydı. Bu da genel kabulün aksine, eserime olan dolaylı katkıları nedeniyle memnuniyet verici bir çabaydı.
Özünde insani yönü ağır basan ve toplum için yararlı bir hukuki müessese olan ölünceye kadar bakma sözleşmesinin ülkemizde amacına uygun olarak kullanılmadığı maalesef acı bir gerçektir. Bu durum özellikle Yargıtay kararlarında açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Nitekim Yargıtay 1. HD, T. 31.12.1976, E. 1976/9370, K. 1976/13138'de "Türkiye'de ölünceye kadar bakma sözleşmesinin amacına uygun olarak işlemediği acı bir vakıadır. Bu sözleşme çok kez mirasçılardan bazılarının miras haklarından yoksun bırakmak, bazen tatlı vaatlerle yaşlı bir kimse aldatılıp kandırılarak onun maddi varlığını ele geçirmek için kullanılan bir haksızlık ve gasp aracı haline gelmiştir. Sırf bakmayı sağlamak üzere yapıldığı kabul edilen hallerde bile sözleşmeden doğan bakma borcunun yerine getirildiği görülmemiştir. Bu gün ülkemizde ana ve babasına bakan evlat, dede ve ninesine bakmak zorunluluğunu duyan torun sayısı azalmıştır. Esasen yasa ve ahlâk gereği bakma yükümlüsü olduğu halde bunu yerine getirmek gereğini duymayan bir kişinin bu borcu sözleşme konusu yapması takdirinde borçlu yönünden değişen bir şey yoktur. Tersine olarak bu gibi hallerde bakılması lazım gelen kimse yalnız bakılmamakla kalmamakta, elinden malı alınmak suretiyle daha kötü bir duruma düşmektedir. Ömrü boyunca dava nedir bilmeyen bir kimse, hayatı nın son demlerinde ve en zor döneminde kaptırdığı malı kurtarabilmek için mahkemelik olmaktadır - ifadeleriyle, isabetli bir şekilde söz konusu sözleşmeyle ilgili sorunlar dile getirilmiştir. Aynı sorunların bugün de devam ettiği düşüncesiyle, 1. basıda olduğu gibi, 2. basının da ölünceye kadar bakma sözleşmesinin Kanunda öngörülen amaca uygun olarak kurulması ve uygulanması açısından ilgili olan herkese faydalı olmasını dilerim.
Bu basıda, yıllardır gündemde olan, fakat bir türlü kanunlaşmayan Borçlar Kanunu Tasarısı'nın ölünceye kadar bakma sözleşmesine ilişkin hükümlerine ilgili oldukları konularda, konu bütünlüğünü bozmamak için dipnotlarda, yer verilmiştir. Ayrıca eser değişiklikler ve anlatım yönünden tekrar gözden geçirilerek, gerekli olan ilave ve düzeltmeler yapılmış, uygulamacılara faydalı olması amacıyla son kışıma eklenen Yargıtay kararlarına da yeni tarihli olanlar ilave edilmiştir. Bunun dışında okuyucuya kolaylık sağlamak amacıyla kitabın sonuna kavram indeksi eklenmiştir.
Akademik çalışma hayatımda daima yardım ve desteğini gördüğüm değerli hocam Sayın Prof. Dr. Cevdet YAVUZ'a burada bir kez daha şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca ikinci basının yayma hazırlanması aşamasında yaptığı çok kıymetli katkılarla yükümü hafifleten Arş. Gör. Ayşenur ŞAHİN'e de yardımlarından dolayı teşekkür ediyorum." (Önsözden)
İçindekiler
ÖNSÖZ V
İÇİNDEKİLER VII
KISALTMALAR XIII
GİRİŞ
1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA
SÖZLEŞMESİ
§ 1. KAVRAM VE TANIM 3
I. KAVRAM 3
II. TANIM
6
§ 2. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN TARİHİ GELİŞİMİ, ÇEŞİTLİ
ÜLKELERDEKİ UYGULAMALARI VE BAZI SÖZLEŞME
İLİŞKİLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI
8
I. TARİHİ GELİŞİMİ 8
A) İsviçre'de 8
B) Ülkemizde 9
II. ÇEŞİTLİ
ÜLKE UYGULAMALARI 11
A) Almanya 11
B) Fransa 12
C) Avusturya 12
D)
İtalya 12
III. BAZI SÖZLEŞME İLİŞKİLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI 13
A) Satım
Sözleşmesi ve Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi 13
B) Bağışlama Sözleşmesi ve
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi 14
C) Ölünceye Kadar İrat ve Ölünceye Kadar
Bakma Sözleşmesi 17
§ 3. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ,
UNSURLARI
VE HUKUKİ NİTELİĞİNİ BELİRLEYEN ÖZELLİKLERİ 19
I. TÜRLERİ
19
A) Borçlar Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi 19
B) Miras
Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi 20
II. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA
SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 22
A) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ile Tarafların
Karşılıklı Olarak
Borç Altına Girmeleri 24
/. Borçlar Hukuku Nitelikli
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
İvazhlık Unsuru 24
2. Miras Hukuku
Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
İvazhlık Unsuru 26
B)
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Süre Unsuru 27
C) Tarafların Anlaşmaları
28
III. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 28
A) Tam İki
Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşme Olması 28
B) Rızai Bir Sözleşme Olması
29
C) Bağımsız Bir Sözleşme Olması 29
D) Talih ve Tesadüfe Bağlı Bir
Sözleşme Olması 31
E) Sürekli Borç ilişkisi Doğuran Bir Sözleşme Olması
32
İKİNCİ BÖLÜM
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN
KURULMASI
§ 4. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN
TARAFLARI 33
I. GENEL OLARAK 33
II. BAKIM ALACAKLISI 34
A) Bakım
Alacaklısının Gerçek Kişi Olması .• 34
B) Bakım Alacaklısının Küçük veya
Kısıtlı Olması 35
1. Borçlar Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma
Sözleşmesinde 35
2. Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
36
C) Bakım Alacaklısının Evli Olması 37
D) Bakım Alacaklısının Üçüncü
Bir Kişi Olması 40
E) Bakım Alacaklısının Birden Fazla Olması 40
III.
BAKIM BORÇLUSU 41
A) Bakım Borçlusunun Gerçek veya Tüzel Kişi Olması 41
B)
Bakım Borçlusunun (Küçük ya da Kısıtlı Olması) Sözleşme Ehliyeti 41
C) Bakım
Borçlusunun Evli Olması 42
D) Bakım Borçlusunun Birden Fazla Olması 43
§
5. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLl 44
I. GENEL OLARAK 44
II.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN RESMİ ŞEKİLDE DÜZENLENMESİ 46
A) Ölünceye
Kadar Bakma Sözleşmesinin Resmi Şekilde Düzenlenmesinde
Yetkili Olanlar
47
B) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Resmi Şekilde Düzenlenmesine
Katılamayacak Olanlar 53
C) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Rösmi Memur
Tarafından
Düzenlenmesi 54
VIII
1. Tarafların İradelerini
Açıklamaları 54
2. Sözleşme Metninin Hazırlanması 56
3. Sözleşmenin
Taraflarca Okunması ve imzalanması 56
4. Sözleşmenin Düzenlenmesinde
Tanıkların Rolü 57
II
SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ 60
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ
§
6. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNDE BAKIM
ALACAKLISININ HUKUKİ DURUMU
65
I. GENEL OLARAK 65
II.
A) Hakları 66
A Bakım Alacaklısının
Haklarının Niteliği 66
a) Devredilemez Olması 66
b) Haczedilemez ve
Üzerinde Rehin Kurulamaz Olması 67
c) Bakım Alacağının Takas Edilmemesi
68
d) Bakım ve Gözetim Edimlerinin Bakım Borçlusu Tarafından Bakım
Alacaklısına İfa Edilmesi 69
2. Yaşamının Sonuna Kadar Bakılmayı isteme
Hakkı 69
3. Güvence Sağlamaya Yönelik Hakları 71
a) Kanuni İpotek Hakkı
71
aa) Genel Olarak 71
bb) ipoteğin Kurulması 73
cc) ipoteğin Terkini
75
b) Sözleşmeye Dayanan Güvence Haklan 76
aa) ipotek 77
bb) Kefalet
78
cc) Cezai Şart 78
B) Borçları 80
/. Mal Varlığı Değerini Devretme
Borcu 80
a) Mal Varlığı Değeri Kavramının Kapsamı 80
b) Borçlar Hukuku
Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
Mal Varlığı Değerini Devretme
Borcu 81
c) Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
Mal
Varlığı Değerini Devretme Borcu 83
2. Diğer Borçları 88
IX
7.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNDE BAKIM
BORÇLUSUNUN HUKUKİ DURUMU 89
I.
GENEL OLARAK 89
II. BAKIM BORÇLUSUNUN HAKLARI VE BORÇLARI 89
A) Borçlan
91
1. Bakım Alacaklısının Ev Topluluğuna Kabul Edilmesi 91
a) Bakım
Alacaklısının Bakım Borçlusu ile Birlikte Oturması 91
b) Bakım Alacaklısının
Ayrı Evde Oturması 92
c) Bakım Alacaklısına Tahsis Edilecek Yaşam Alanı
93
2. Bakım Alacaklısının Beslenmesi 94
3. Bakım Alacaklısının
Giydirilmesi 94
4. Bakım Alacaklısının Sağlığı ile ilgili Yükümlülüklerin
Yerine Getirilmesi 95
5. Bakım Alacaklısına Karşı Hizmet Edimlerinin Yerine
Getirilmesi 96
6. Bakım Alacaklısına Sevgi ve Saygı Gösterilmesi 97
7.
Bakım Alacaklısına Cep Harçlığı Verilmesi 98
8. Bakım Alacaklısının Hukuki
Harcamalarının Karşılanması 98
9. Bakım Alacaklısının Cenaze Masraflarının
Karşılanması 99
B) Hakları 99
III. BAKIM BORÇLUSUNUN EDİMLERİNE İLİŞKİN
ÎFA YERl,
İFA ZAMANI VE ZAMANAŞIMI 100
A) İfa Yeri 100
B) İfa Zamanı
100
C) Zamanaşımı 101
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖLÜNCEYE
KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
8. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA
SÖZLEŞMESİNE ÖZGÜ
SONA ERME NEDENLERİ 102
I. GENEL OLARAK 102
II. BAKIM
ALACAKLISININ ÖLÜMÜ 108
III. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN
TARAFLARIN
İRADESİ İLE ORTADAN KALDIRILMAI 109
A) Ölünceye Kadar Bakma
Sözleşmesinden Dönme 109
1. Şartları 109
a) Sözleşmeden Doğan
Yükümlülüklere Aykırı Hareket Edilmesi 109
b) Sözleşmenin Çekilmez Olması
112
c) Dönme Beyanı 112
2. Dönmenin Hukuki Etkileri 113
a) Ölünceye
Kadar Bakma Sözleşmesini Ortadan Kaldırma 113
b) Tazminat 115
3. Ölünceye
Kadar Bakma Sözleşmesinde Bakım ve Gözetim Edimlerinin
Ömür Boyu Gelire
Dönüştürülmesi 116
4. Gelire Dönüştürme Sebepleri 118
5. Gelire
Dönüştürmede Dikkat Edilecek Hususlar 119
6. Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye
Kadar Bakma Sözleşmesinden Dönme 122
a) Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar
Bakma Sözleşmesinde BK'nun
517. m'sinin Uygulanması 122
b) Miras
Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ve
Mirasçılıktan Çıkarma
123
B) Süreli Dönme Bildirimi ile Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin
Sona
Erdirilmesi 124
1. Şartları 124
a) Tarafların Edimleri Arasında
Oransızlık Olması 124
b) Ediminin Değeri Fazla Olan Tarafta Bağışlama
Amacının Olmaması 127
c) Dönme Beyanı 128
2. Dönme Bildiriminde Bulunmanın
Hükümleri 128
C) Tarafların Yerine Getirdikleri Edimlerin Geri Verilmesi
129
/. Bakım Alacaklısının Geri Verme Borcu 129
2. Bakım Borçlusunun Geri
Verme Borcu 131
D) Bakım Borçlusunun Ölümünün Ölünceye Kadar Bakma
Sözleşmesine Etkisi 131
/. Genel Olarak 131
2. Bakım Alacaklısının
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesini Ortadan
Kaldırma Hakkının Hukuki Niteliği
132
3. Bakım Alacaklısının Fesih Hakkını Kullanabilmesi İçin Gerekli Şartlar
134
a) Bakım Borçlusunun Ölümü 134
b) Bir Yıllık Sürenin Geçmemiş Olması
134
c) Fesih Bildirimi 136
4. Feshin Hukuki Sonuçları 136
5. Bakım
Alacaklısının Sözleşmeye Bakım Borçlusunun Mirasçıları ile
Devam Etmesi
137
6. Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Durum
138
E) Bakım Borçlusunun İflasının ve Mallarının Haczinin Ölünceye Kadar
Bakma
Sözleşmesine Etkisi 140
/. Bakım Borçlusunun iflası 140
2. Bakım
Borçlusunun Mallarının Haczi 143
a) Hacze Katılma 143
b) Ölünceye Kadar
Bakma İlişkisinin Devam Ettirilmesi 146
c) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin
Sona Erdirilmesi 146
§ 9. ÜÇÜNCÜ KlŞtLERÎN ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA
SÖZLEŞMESİ
ÜZERİNDEKİ İTİRAZ TENKİS VE İPTAL HAKLARI 147
I. GENEL OLARAK
147
II. BAKIM ALACAKLISINDAN NAFAKA TALEP ETMEYE HAKKI
OLANLARIN
İTİRAZI 147
A) itiraz Hakkının Şartalrı 147
1. Bakım Alacaklısının Nafaka
Yükümlülüğünün Bulunması 147
2. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedeniyle
Nafaka Yükümlülüğünün
Yerine Getirilemeyecek Olması 148
B) itiraz
Davasının Hukuki Sonuçlan 149
/. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 150
2. Bakım
Borçlusunun Nafaka Ödemesi 151
III. BAKIM ALACAKLISININ MİRASÇILARININ TENKİS
TALEPLERİ 153
A) Mirasçıların Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Çerçevesinde
Açacakları
Tenkis Davasının Şartlan 154
/. Davacının Saklı Paylı Mirasçı
Olması 154
2. Saklı Payın Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ile İhlal Edilmesi
155
B) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesine ilişkin Olarak Açılacak
Tenkis
Davasında Usul Hükümleri 156
1. Davacı ve Davalı 156
2. Yetkili
ve Görevli Mahkeme 157
3. Süre 157
C) Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ile
Saklı Paym ihlal Edilmesi Halinde
Uygulanacak Hükümler 158
1. Borçlar
Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Saklı Payın
İhlal
Edilmesi 159
2. Miras Hukuku Nitelikli Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde
Saklı Payın
ihlali 160
D) Tenkis Edilecek Miktarın Belirlenmesi 161
IV.
BAKIM ALACAKLISININ ALACAKLILARININ İPTAL DAVASI
AÇMA HAKLARI 162
A) iptal
Davasının Tarafları 164
/. Davacı 164
2. Davalı 164
3. Yetkili ve
Görevli Mahkeme 165
4. Dava Açma Süresi ve Yargılama Usulü 165
B)
iptal Davasının Sonuçları 165
C) iptal Davasından Feragat
166
SONUÇ 167
EK: ÖRNEK YARGITAY KARARLARI
171
KAYNAKÇA 276