Malî Hukuka İlişkin Temel İlkeler (Makaleler)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .........................................................................................................7
İÇİNDEKİLER.............................................................................................9
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ ADALETİ İLKESİNİN HUKUK DEVLETİ VE SOSYAL
DEVLET İLKELERİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ
GİRİŞ..........................................................................................................15
I. VERGİLENDİRME VE ADALET ............................................16
A. Genel Açıklama....................................................................16
B. Adalet....................................................................................16
C. Modern Devlette Vergilendirme .......................................20
II. VERGİ ADALETİ.......................................................................23
A. Genel Açıklama....................................................................23
B. Vergi Adaletinin Kuramsal Temelleri ..............................24
1. Genel Olarak ..................................................................24
2. Fayda Yaklaşımı ............................................................24
3. Malî Güç Yaklaşımı.......................................................26
C. Vergi Adaletinin Anayasal Temelleri...............................28
1 Genel Olarak ..................................................................28
2. Vergilendirmede Genellik İlkesi .................................29
3. Vergilendirmede Eşitlik İlkesi.....................................30
4. Malî Güce Göre Vergilendirme İlkesi.........................31
Ç. Vergi Adaletine Ulaşma Yöntemleri.................................33
1. Genel Olarak ....................................................................33
2. En Az Geçim İndirimi...................................................33
3. Artan Oranlılık...............................................................36
4. Ayırma Kuramı..............................................................37
5. Muafiyet, İstisna ve İndirimler....................................37
III. HUKUK DEVLETİ VE SOSYAL DEVLETTE VERGİ
ADALETİ....................................................................................39
A. Genel Açıklama....................................................................39
B. Hukuk Devleti ve Vergi Adaleti........................................39
1. Hukuk Devleti Kavramı...............................................39
2. Hukuk Devleti ve Vergilendirme Yetkisi ..................41
10
3. Hukuk Devleti ve Vergi Adaleti .................................42
C. Sosyal Devlet ve Vergi Adaleti..........................................44
1. Sosyal Devlet Kavramı .................................................44
2. Sosyal Devlet ve Vergi Adaleti....................................45
İKİNCİ BÖLÜM
MAHALLÎ İDARELERİN VERGİLENDİRME YETKİSİ
GİRİŞ..........................................................................................................57
I. TÜRK İDARÎ TEŞKİLATINDA MAHALLÎ İDARELER......59
A. Genel Açıklama....................................................................59
B. İl Özel İdaresi.......................................................................59
C. Belediye İdaresi....................................................................60
Ç. Büyükşehir Belediyesi.........................................................62
D. Köy..........................................................................................63
II. MAHALLÎ İDARELERİN VERGİ ve BENZERİ
GELİRLERİ .................................................................................65
A. Genel Açıklama....................................................................65
B. İl Özel İdaresinin Vergi ve Benzeri Gelirleri ...................65
C. Belediye İdaresinin Vergi ve Benzeri Gelirleri................67
Ç. Büyükşehir Belediyesinin Vergi ve Benzeri Gelirleri ......70
D. Köy İdaresinin Vergi ve Benzeri Gelirleri........................71
III. MAHALLÎ İDARELERİN VERGİLENDİRME YETKİSİ ve
ANAYASAL SINIRLARI..........................................................73
A. Genel Açıklama....................................................................73
B. Mahallî İdarelerin Vergilendirme Yetkisine Sahip Olup
Olmadığının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Yönünden
İncelenmesi...........................................................................73
1. Genel Olarak ..................................................................73
2. Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından.......................74
3. Vergi Adaleti İlkesi Açısından ....................................76
4. Ölçülülük İlkesi Açısından...........................................77
5. Belirlilik İlkesi Açısından .............................................78
C. Mahallî İdarelere Vergilendirme Yetkisi Tanıyan Çeşitli
Hükümlerin Anayasal Denetimi.......................................80
1. Genel Olarak ..................................................................80
11
2. Anayasa Mahkemesi’nin Mahallî İdarelerin
Vergilendirme Yetkisini Anayasaya Aykırı
Bulduğu Kararları .........................................................80
3. Anayasa Mahkemesi’nin Mahallî İdarelerin
Vergilendirme Yetkisini Anayasaya Uygun Bulduğu
Kararları..........................................................................82
4. Değerlendirme...............................................................84
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DEFTER, KAYIT VE BELGE İBRAZ ÖDEVİ AÇISINDAN
MÜKELLEFİN SUSMA HAKKI
GİRİŞ..........................................................................................................93
I. MÜKELLEFİN TUTMASI GEREKEN DEFTER, KAYIT VE
BELGELER..................................................................................94
II. DEFTER, KAYIT VE BELGELERİ GİZLEME ......................100
A. Genel Açıklama..................................................................100
B. Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme Filli Nedeniyle
Kaçakçılık Suçunun Unsurları.........................................101
1. Genel Olarak ................................................................101
2. Tipe Uygunluk.............................................................102
a. Genel Olarak..........................................................102
b. Tipikliğin Maddî Unsurları .................................104
aa. Genel Olarak....................................................104
bb. Fiil......................................................................104
cc. Netice...............................................................106
çç. Nedensellik Bağı ............................................108
dd. Suçun Konusu.................................................108
ee. Fail.....................................................................110
ff. Mağdur .............................................................110
3. Tipikliğin Manevî Unsurları......................................111
4. Hukuka Aykırılık ........................................................115
III. SUSMA HAKKININ KAPSAMI............................................116
IV. VERGİ DENETİMİ ESNASINDA DEFTER, KAYIT VE
BELGELERİ İBRAZ ÖDEVİ AÇISINDAN SUSMA
HAKKININ UYGULANMASI ..............................................119
A. Genel Açıklama..................................................................119
B. Anayasa Mahkemesi’nin Yaklaşımı................................119
12
C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yaklaşımı ........121
Ç. Doktrindeki Yaklaşımlar..................................................130
1. Genel Olarak ................................................................130
2. Susma Hakkının Belge İbraz Ödevi Bakımından
Uygulanmasını Savunan Görüş ................................130
3. Susma Hakkının Belge İbraz Ödevi Bakımından
Uygulanmamasını Savunan Görüş...........................132
4. Belge İbraz Ödevi ile Susma Hakkı Arasında
Denge Kurulmasını Savunan Görüş.........................135
5. Değerlendirmemiz ......................................................138
GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ....................................141
KAYNAKÇA ..................................................................................144
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ HUKUKU’NDA ANAYASA MAHKEMESİ’NE
BİREYSEL BAŞVURUNUN HÜKÜM VE SONUÇLARI
GİRİŞ........................................................................................................151
I. VERGİ HUKUKU’NDA BİREYSEL BAŞVURU.....................153
A. Genel Açıklama..................................................................153
B. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler.....................153
C. Bireysel Başvurunun Şartları ...........................................158
1. Genel Olarak ................................................................158
2. İhlâle Yol Açan İşlemin, Eylemin ya da İhmalin
Kamu Gücü Tarafından Gerçekleştirilmesi.............159
3. Başvuru Yollarının Tüketilmiş Olması.....................161
a. Genel Olarak..........................................................161
b. Vergi Hukukuna Özgü İdarî ve Yargısal
Başvuru Yolları......................................................162
aa. İdarî Başvuru Yolları ......................................162
bb. Yargısal Başvuru Yolları................................165
4. Başvuru Süresi .............................................................167
Ç. Başvuru Süreci ve Başvuru Sonunda Verilecek
Kararlar...............................................................................169
1. Genel Olarak ................................................................169
2. Kabul Edilebilirlik Açısından İnceleme ...................169
3. Esas Hakkında İnceleme ............................................170
4. Başvuru Sonunda Verilecek Kararlar.......................171
13
II. VERGİ UYUŞMAZLIKLARI İLE İLGİLİ ANAYASA
MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARI..........172
A. Mülkiyet Hakkı İle İlgili Kararlar ...................................172
B. Adil Yargılanma Hakkı İle İlgili Kararlar ...................178
BEŞİNCİ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI
IŞIĞINDA VERGİ CEZA HUKUKUNDA NON
BIS IN IDEM İLKESİ
GİRİŞ........................................................................................................189
I. NON BIS IN IDEM İLKESİ.....................................................192
A. Kavram................................................................................192
B. İlkenin Uygulama Alanı...................................................196
1. Yer Yönünden Uygulama Alanı................................196
a. İç Hukukta Uygulanması.....................................196
b. Devletlerarası Hukukta Uygulanması ...............198
c. Avrupa Birliği Hukukunda Uygulanması ........200
2. Konu Yönünden Uygulama Alanı............................203
C. İlkenin Unsurları ...............................................................207
1. “Aynı Kişi” Unsuru.....................................................207
2. “Aynı Suç” (Idem) Unsuru .......................................209
a. Genel Olarak..........................................................209
b. “Aynı Fiil” Görüşü................................................210
c. “Temel Unsur” Görüşü .......................................211
ç. “Önemli Ölçüde Aynı ya da Özdeş Olay”
(Idem Factum) Görüşü .........................................213
3. “Mükerrer Yargılanma ya da Cezalandırılma”
(Bis) Unsuru .................................................................219
4. “Kesin Hüküm” Unsuru ............................................225
II. NON BIS IN IDEM İLKESİNİN TÜRK VERGİ CEZA
HUKUKUNDAKİ GÖRÜNÜMÜ..........................................228
A. Genel Açıklama..................................................................228
B. Vergi Suç ve Kabahatlerinin Hukukî Niteliği ...............231
1. Genel Olarak ...............................................................231
2. Suç ve Kabahat Ayrımı...............................................231
3. Vergi Suç ve Kabahatleri............................................236
14
C. Vergi Usul Kanunu’nun Türk Ceza Kanunu ve
Kabahatler Kanunu ile İlişkisi .........................................238
1. Vergi Usul Kanunu ile Türk Ceza Kanunu
İlişkisi............................................................................238
2. Vergi Usul Kanunu ile Kabahatler Kanunu
İlişkisi............................................................................239
Ç. Vergi Suç ve Kabahatlerine İlişkin İçtima (Birleşme)
Kurallarının Non Bis In Idem İlkesine Uygunluğu......242
1. Suç ve Kabahatlerde İçtima Kurallarına Genel
Bakış ..............................................................................242
a. İçtima Kavramı......................................................242
b. Bileşik Suç...............................................................243
c. Zincirleme Suç .......................................................245
ç. Fikrî İçtima .............................................................248
2. Vergi Usul Kanunu’ndaki İçtima Hükümlerine
İlişkin Olarak Anayasa Mahkemesinin
Değerlendirmesi ..........................................................251
3. Vergi Usul Kanunu Hükümlerinin Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde
Değerlendirilmesi........................................................256
a. Genel Olarak..........................................................256
b. Tek Fiil ile Hem Suç Hem de Kabahat
İşlenmesi.................................................................258
aa. Kaçakçılık Suçu ve Vergi Ziyaı Kabahati ....258
bb. Kaçakçılık Suçu ve Genel/Özel Usulsüzlük
Kabahati ...........................................................267
c. Tek Fiil İle Farklı Vergilerin Zıyaa Uğratılması 271
ç. Tek Fiil İle Birden Fazla Kabahatin İşlenmesi...274
aa. Vergi Ziyaı Kabahati ve Genel/Özel
Usulsüzlük Kabahati ......................................274
bb. Genel Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük
Kabahatleri.......................................................277
d. Yetkili Makamlar Arasında Etkileşim................279
SONUÇ .....................................................................................................297

KAYNAKÇA............................................................................................303