Limited Şirkette Ortakların Bağlılık Yükümlülüğü

Konu Başlıkları:

• Sır Saklama Yükümlülüğü
• Şirket Menfaatini Zedeleyecek Davranışlardan Kaçınma Yükümlülüğü (İş Fırsatı Öğretisi)
• Şirketle Rekabet Yasağı

Limited şirketlerde ortakların şirkete karşı bağlılık yükümlülüğünün incelendiği bu kitap, bağlılık kavramının özel hukuktaki kapsamı ve anlamı üzerinden, şirketler hukukunda ve özellikle limited şirketlerde ortağın şirkete karşı bağlılık yükümlülüğünü konu edinmektedir.

Genel ve soyut bir kavram olan bağlılık yükümlülüğü, TTK m. 613'te sır saklama yükümlülüğü, iş fırsatı öğretisi ve şirketle rekabet yasağı ile somutlaştırılmaktadır. Ortağın şirkete karşı ifa etmekle yükümlü olduğu bu unsurlardan rekabet yasağı, şirket sözleşmesinde öngörülmekle geçerli olmaktayken, sır saklama yükümlülüğü ve iş fırsatı öğretisi şirket sözleşmesinde öngörülmemiş olsa bile ortaklar için emredici şekilde bağlayıcı sayılmaktadır. Ortakların bu yükümlülüklere aykırı davranışları yaptırıma tâbi tutulmaktadır.

Kitapta, ortakların bağlılık yükümlülüğü, TTK m. 613'ün mehazı da dikkate alınarak, yükümlülüğün konusu, kapsamı, tarafları, bağlayıcı olduğu süre ve yer bakımından incelenmektedir.

Ortakların şirkete karşı bağlılık yükümlülüklerini ihlal etmeleri hâlinde karşılaşacakları hukuki sonuçlar, müdür sıfatı bulunan ortaklara özgü yaptırımlarla birlikte açıklanmaktadır. Ortakların bağlılık yükümlülüğüne aykırı davranışlarının yaptırımları, genel hükümler, şirketler hukuku hükümleri ve ticari davalarda arabuluculuk şartı kapsamında ele alınmaktadır.

(Tanıtım Bülteninden)

İçindekiler

Önsöz ...7
Kısaltmalar ...17
Giriş...
§1. KONU ...21
§2. İNCELEME YÖNTEMİ ...21
Birinci Bölüm...
BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ KAVRAMI,...
YÜKÜMLÜLÜĞÜN GENEL OLARAK ŞİRKETLER HUKUKUNDAKİ...
GÖRÜNÜMÜ VE LİMİTED ŞİRKETTE ORTAK SIFATI...
§1. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ KAVRAMI ...23
I. Bağlılık Kavramı ...23
II. Özel Hukukta Bağlılık Kavramının Temeli ...24
1. Ahlâk Kuralları ...24
2. Dürüstlük ve İyiniyet ...25
3. Bağlılık Yükümlülüğü ...27
A. Tanım ...27
B. Bağlılık Yükümlülüğünün Kaynağı ...29
a. Güven İlkesi ...29
b. Etki İmkânı ...30
c. Değerlendirme ...32
III. Bağlılık Yükümlülüğü ile Birlikte Gözetilen Genel İlkeler ve...
Bu İlkelerin Bağlılık Yükümlülüğü ile İlişkisi ...33
1. Genel Olarak ...33
2. Genel İlkelerle Bağlılık Yükümlülüğü Arasındaki İlişki ...35
§2. GENEL OLARAK ŞİRKETLER HUKUKUNDAKİ GÖRÜNÜMÜ ...36
I. Yükümlülüğün Kaynağı ...36
1. Genel Olarak ...36
2. Kanundan Kaynaklanan Bağlılık Yükümlülüğü ...37
3. Hukuki İşlemden Kaynaklanan Bağlılık Yükümlülüğü ...37
A. Şirket Sözleşmesiyle Öngörülen Yükümlülük ...38
B. Sözleşmesel Yükümlülük ...39
II. Türleri ...39
1. Bağlılık Yükümlülüğüne Tâbi Olan Tarafın Sıfatına Göre ...39
A. Organsal Yükümlülük ...39
B. Ortaksal Yükümlülük ...40
2. Yükümlülüğün Niteliğine Göre ...41
A. Genel Bağlılık Yükümlülüğü ...42
B. Özel Bağlılık Yükümlülüğü ...42
III. Unsurları ...43
IV. Şirketlerde Ortaksal Bağlılık Yükümlülüğü ...43
1. Kuramsal Çerçeve ...43
2. İşlevi ...44
A. Genel Olarak ...44
B. Şirket Amacının Korunması ...45
C. Çoğunluğun ve Azınlığın Korunması ...46
3. Şirket Türlerine Göre Bağlılık Yükümlülüğünün Görünümleri ...47
A. Şahıs Şirketlerinde ...47
a. Şahıs Şirketlerinde Bağlılık Yükümlülüğünün Genel Özellikleri ...47
b. Şirket Türlerine Göre Değerlendirme ...48
aa. Adi Şirket ...48
bb. Kollektif Şirket ...50
cc. Komandit Şirket ...51
B. Kooperatiflerde ...52
C. Sermaye Şirketlerinde ...53
a. Sermaye Şirketlerinde Bağlılık Yükümlülüğünün Genel Özellikleri ...53
b. Şirket Türlerine Göre Değerlendirme ...53
aa. Anonim Şirket ...53
bb. Limited Şirket ...56
§3. LİMİTED ŞİRKETTE ORTAK SIFATI ...57
I. Limited Şirkete Genel Bakış ...57
II. Ortak Kavramı ...58
1. Genel Olarak ...58
2. Ortak Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi ...61
İkinci Bölüm...
ORTAKLARIN BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ...
§1. ORTAKLARIN BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ DÜZENLEYEN...
TTK. m. 613 HÜKMÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME ...67
I. Tarihçe ...67
1. Mehaz İsviçre Hukukunda 2008 Revizyonu Öncesi Durum ...67
2. Türk Hukukunda 6102 sayılı TTK Öncesi Durum ...68
II. TTK. m. 613’ün Kabul Edilme Sebepleri ...69
1. Limited Şirketin Şahıs Şirketlerine Yaklaşan Özelliklerinin Bulunması ...69
2. Hukuki Güvenliği Sağlaması ve Azınlık Haklarını İyileştirici Etkisi ...69
3. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının “Karşı Kutbunu” Oluşturması ...69
III. MehazArt. 803’ün Değerlendirilmesi ...70
IV. TTK. m. 613 Hükmünün Değerlendirilmesi ...71
1. Ortaksal Bir Yükümlülük Öngörme ...71
2. Genel İlke Yaratma Amacı ...72
3. Hukuki Niteliği ve İşlevi ...72
§2. YÜKÜMLÜLÜĞÜN KONUSU, KAPSAMI, TARAFLARI VE...
BAĞLAYICI OLDUĞU SÜRE ...74
I. Konusu ...74
1. Şirketin Farklı Menfaatlerin Çatışma Zemini Oluşu ve...
Bağlılık Yükümlülüğünün Çatışan Menfaatlerde Çözüm Etkisi ...74
2. Şirket Menfaati Kavramının Bağlılık Yükümlülüğünün Konusunun Belirlenmesindeki Etkisi ...76
A. Şirket Menfaati Kavramı ...76
B. Şirket Menfaati Kavramıyla Bağlantılı Kavramlar ...78
a. Genel Olarak ...78
b. Şirket Amacı ...78
c. Ortak Amaç ...80
d. İşletme Konusu ...82
e. Değerlendirme ...85
3. Yükümlülüğün Korumayı Amaçladığı Menfaatler Hakkında ...87
A. Çıkış Noktası Olarak Menfaatlerin Çatışması ...87
B. Şirket Menfaatinin Önceliği ...88
a. Kendi Menfaatine Olan ve Olmayan Haklar Ayrımına Göre Şirket Menfaatinin Önceliği ...88
b. Şirket Menfaatinin Mutlak Önceliği ...90
c. Şirket Menfaatinin Göreceli Önceliği ...92
d. Ortağın Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı Kapsamında Şirket Menfaatinin Önceliği Sorunu ...93
e. Ortağın Oy Hakkı Kapsamında Şirket Menfaatinin Önceliği Sorunu ...95
aa. Oy Hakkının Ortağın Kendi Menfaatine Olan Hak Olarak Değerlendirildiği Durumlar ...95
bb. Oy Hakkının Ortağın Kendi Menfaatine Olmayan Hak Olarak Değerlendirildiği Durumlar ...96
cc. Değerlendirme ...97
f. Ortakların Yükümlülüklerinin Şirket Menfaati Karşısındaki Konumu ...98
4. Ortağın Menfaatiyle Şirket Menfaatinin Kıyaslanması ...99
5. Yükümlülüğün Unsurları ...100
A. Olumlu Unsur ...100
B. Olumsuz Unsur ...101
II. Kapsamı ...101
1. Bağlılık Yükümlülüğünün Kapsamının Belirlenmesi ...101
2. Yükümlülüğün Kapsamını Tespit Kriterleri ...103
A. Şirketin Türü ...103
B. Şirketin Yapısı ...104
C. Ortak Sayısı ve Tek Ortaklı Limited Şirketlerin İstisnai Durumu Hakkında ...105
D. Ortakların Şirket İçindeki Etki İmkânı ile Çoğunluk ve Azınlık Yaklaşımı ...107
3. Şirket Sözleşmesiyle Öngörülen Yan Edim Yükümlülüklerinin Bağlılık Yükümlülüğünün Kapsamına Etkisi ...110
A. Bağlılık Yükümlülüğünün Kanuni Yan Yükümlülük Olarak Kabulü ...110
B. Bağlılık Yükümlülüğü Görünümlerinin Şirket Sözleşmesiyle Yan Edim Yükümlülüğü Olarak Düzenlenmesi ...110
III. Tarafları ...112
1. Genel Olarak ...112
2. Yükümlülüğün Borçlusu ...112
A. Ortakların Bağlılık Yükümlülüğünün Borçlusu Oluşunun Mutlak Kabulü ...112
B. Şirketin Kendi Paylarını İktisabında Yükümlülüğün Borçlusu ...113
C. Üçüncü Kişilerin Ortaksal Bağlılık Yükümlülüğünün Borçlusu Olarak Değerlendirilmesi Sorunu ...113
3. Yükümlülüğün İfasını Talep Etmeye Yetkili Olan Taraf ...114
A. Bağlılıkla Yükümlü Olunan Tarafın Şirket Oluşunun Mutlak Kabulü ...114
B. Dikey ve Yatay Bağlılık Yükümlülüğü Ayrımına Göre Ortakların Taraf Sıfatının Değerlendirilmesi ...114
C. İki Ortaklı Limited Şirketlerin İstisnai Durumu ...116
IV. Bağlayıcı Olduğu Süre ...117
1. Şirkete Bağlanma Şartı ...117
2. Ortak Sıfatı Devam Ettiği Sürece Yükümlülüğün Geçerli Olması ...119
3. Bağlılık Yükümlülüğünün Kaldırılması ...120
§3. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN ŞİRKET SÖZLEŞMESİ veya PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMELERİYLE DÜZENLENMESİ ...123
I. Şirket Sözleşmesiyle Düzenleme ...123
1. Genel Olarak ...123
2. Düzenlemenin Sınırları ...123
3. Kişi, Süre, Yer ve Konu Unsurlarının Belirlenmesi ...124
A. Genel Olarak ...124
B. Şirket Sözleşmesiyle Kanuni Bağlılık Yükümlülüğüne Olumlu ve Olumsuz Unsurlar Eklenmesi ...126
C. İç Yönergeyle Yapılan Düzenleme ...127
4. Yükümlülüğün İhlaline İlişkin Hukuki Sonuçların Şirket Sözleşmesiyle Belirlenmesi ...128
A. Cezai Şart Düzenlemesi ...128
B. Haklı Sebeplerin Şirket Sözleşmesinde Somutlaştırılması ...131
II. Pay Sahipleri Sözleşmeleriyle Düzenleme ...132
§4. ORTAK SIFATI BULUNAN MÜDÜRLERİN ÇİFTE BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ ...133
I. Genel Olarak ...133
II. Ortaksal ve Organsal Bağlılık Yükümlülüğü Kapsamında Müdürlerin Çifte Bağlılığı ...134
III. Müdürün Bağlılık Yükümlülüğünün Kapsamı ...134
1. Genel Olarak ...134
2. Yükümlülüğün Yoğunluğunun Tespiti ...137
§5. ORTAK SIFATI BULUNMAYAN MÜDÜRLERİN BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜYLE KARŞILAŞTIRMA ...138
Üçüncü Bölüm...
BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN GÖRÜNÜMLERİ...
§1. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ...141
I. Genel Olarak ...141
II. Kavram ...142
1. Genel Olarak ...142
2. Sır Olarak Değerlendirilme Unsurları ...143
A. Sır Konusu ...143
B. Sır Saklama İradesi ...143
C. Korunmaya Değer Menfaat ...144
III. Hukuki Niteliği ...145
IV. İşlevi ...146
V. Konusu ...146
1. Şirket Sırrının Kapsamı ...146
2. Şirket Sırlarının İfşası ve Sırlardan Ortağın Yararlanması ...147
A. Şirket Sırlarının İfşası ...147
B. Şirket Sırlarından Ortağın Yararlanması ...148
VI. Yükümlülüğün Tarafları ve Bağlayıcı Olduğu Süre ...148
1. Sır Saklama Yükümlülüğünün Tarafı ...148
2. Sır Saklama Yükümlülüğünün Geçerli Olduğu Süre Hakkında ...149
VII. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı ile İlişkisi ...151
1. Genel Olarak ...151
2. Bilgi Alma Hakkının Kapsamı ve Sınırları ...152
A. Kapsamı ...152
B. Sınırları ...153
3. Değerlendirme ...157
§2. İŞ FIRSATI ÖĞRETİSİ (ŞİRKET MENFAATİNİ ZEDELEYECEK DAVRANIŞLARDAN KAÇINMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ) ...158
I. Kavram ...158
II. Hukuki Niteliği ve Bağımsızlığı ...159
III. Öğretinin Kaynağı Olarak Adi Şirkette Menfaat Çatışması Yasağı ...160
1. Genel Olarak ...160
2. Şirket İçin Çabalama Unsuru ...160
3. Şirketin Amacını Engelleme veya Şirketin Amacına Zarar Verme Olasılığı ...161
4. Ortağın Kişisel Menfaatinin Şirket Karşısındaki Durumu ...161
5. Menfaat Çatışması Yasağının Kapsamı ...161
IV. İşlevi ...161
V. Konusu, Tarafları ve Geçerli Olduğu Süre ...162
VI. İş Fırsatlarının Şirkete veya Ortağa Tahsisine İlişkin Kriterler ...163
VII. İş Fırsatı Öğretisinin Öngördüğü Yasağın Kaldırılması ...166
VIII. İş Fırsatı Öğretisinin Rekabet Yasağı Kapsamında Değerlendirilememesinin Nedenleri ...167
§3. REKABET YASAĞI ...168
I. Kavram ...168
II. Hukuki Niteliği ...170
1. Genel Olarak ...170
2. Sözleşmeyle Öngörülen Rekabet Yasağının Yan Edim Yükümlülüğü Niteliği ...172
III. Rekabet Yasağının Şirket Sözleşmesiyle Öngörülmesi ...174
1. Genel Olarak ...174
2. Rekabet Yasağının Öngörülebilmesi İçin Gereken Şekil Şartları ...174
3. Rekabet Yasağının Şirketin Kuruluşundan Sonra Öngörülmesi ...176
4. Rekabet Yasağı Kaydının Değiştirilmesi ...176
5. Rekabet Yasağının Kaldırılması ...177
A. Genel Olarak ...177
B. Tüm Ortakların Yazılı Onayıyla Kaldırma ...178
C. Onay Yetkisinin Genel Kurula Devredilmesi Halinde Genel Kurul Kararıyla Kaldırma ...178
D. Şirket Sözleşmesinin Değiştirilmesi ...179
IV. Rekabet Yasağının Şirket Sözleşmesi Dışında Bir Sözleşmeyle Öngörülmesi ...180
V. Yasağın Aleniyeti Sorunu ...182
1. Şirket Sözleşmesinin Aleniyeti ...182
2. İç Yönergenin Aleniyeti Sorunu ...183
VI. İşlevi ...183
VII. Tarafları ve Geçerli Olduğu Süre ...184
1. Rekabet Yasağının Tarafı Olarak Ortaklar ...184
2. Rekabet Yasağının Tarafı Olarak Şirket ...185
3. Bağlılık Yükümlülüğünden Kaynaklanan Rekabet Yasağının Ortakların Kendi Aralarındaki İlişkilerde Geçerliliği Tartışması ...185
4. Yasağın Geçerli Olduğu Süre ...186
VIII. Konusu ve Kapsamı ...187
1. Yasağın Konusu Olan Rekabet ve Rekabetle Bağlantılı Kavramlar ...188
A. Rekabet Kavramı ...188
B. Rekabet İlişkisi Kavramı ...188
C. Rekabet Edici Faaliyet ...189
D. Rekabet Yasağı ve Haksız Rekabet Kavramları ...190
2. Limited Şirketin Faaliyet Alanıyla Çakışma ...191
A. Sınır Olarak Şirketin İşletme Konusu ...191
B. Şirketin Fiilî Faaliyet Alanı ...192
C. Şirketin İşletme Konusunun Değiştirilmesinin Rekabet Yasağının Kapsamına Etkisi ...193
3. Yasağın Şartlarının Somutlaştırılması ...195
4. Yasağın Geçerli Olduğu Yer ve İlgili Coğrafi Piyasa ...195
IX. Rekabet Yasağı ve İş Fırsatı Öğretisi Arasındaki Farklar ...197
X. Yasağın Ortağın Bilgi Alma ve İnceleme Hakkına Etkisi ...198
XI. Zamanaşımı ...199
Dördüncü Bölüm...
BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN HUKUKİ SONUÇLARI...
§1. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNDE UYGULANACAK HUKUKİ SONUÇLARA İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME ...201
I. Genel Olarak ...201
II. Davaların Türleri ve Hukuki Niteliği ...202
1. Genel Olarak ...202
2. Bağlılık Yükümlülüğünün Eda Davası ile Talep Edilebilmesi Sorunu ...203
3. Yükümlülüğün İhlalinde Tespit Davası ...205
III. İhtiyati Tedbir Talepleri ...207
§2. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNDE ORTAĞIN KARŞILAŞACAĞI HUKUKİ SONUÇLAR ve AÇILACAK DAVALARDA TARAF HUSUSU ...208
I. Tazminat Davası ...208
II. Ortağın Şirketten Çıkarılması ...210
III. Bağlılık Yükümlülüğüne Aykırı İşlemin Şirket Adına Yapılmış Sayılması ...213
IV. Bağlılık Yükümlülüğüne Aykırı İşlemden Doğan Menfaatin Şirkete Aktarılması ...214
V. Ortağa Karşı Açılacak Davalarda Taraf Hususu ...215
1. Şirket ...215
2. Ortakların Dava Açma Yetkisine İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi ...216
VI. İki Ortaklı Limited Şirketin Özel Durumu ...216
§3. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNDE ŞİRKETE KARŞI AÇILABİLECEK DAVALAR ...219
I. Fesih Davası ...219
1. Genel Olarak ...219
2. Şirket Sözleşmesinde Fesih İçin Haklı Sebep Olarak Kabul Edilecek Durumların Düzenlenme İmkânı ...221
II. Genel Kurul Kararlarının İptali ...222
§4. MÜDÜR ORTAĞA ÖZGÜ HUKUKİ SONUÇLAR ...224
I. Müdür Ortakların Sorumluluğu ...224
1. Genel Olarak ...224
2. Sorumluluk Gerekçesi Olarak Bağlılık Yükümlülüğünün İhlali ...225
II. Müdürün Azli ...225
III. Müdürün Yetkilerinin Kısıtlanması veya Kaldırılması ...226
§5. BAĞLILIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLALLERİNE İLİŞKİN SÜREÇTE ARABULUCULUK ...229
Sonuç ve Değerlendirme ...231
Kaynakça ...237
Kavramlar Dizini ...263