İş ve Sosyal Güvenlik Davalarında Yorum

Gerek bir mevzuat hükmünün gerekse bir sözleşme hükmünün anlamı üzerine yapılacak tartışmalarda metoda başvurma zorunluluğu bu kitabın en temel sebebidir.

İş ve sosyal güvenlik hukukunu özel hukuktan ayıran çeşitli özellikler (ilk sırada taraflar arası güç dengesizliği ile nispi emredici düzenlemeler gelmektedir) bu alandaki mevzuat ve sözleşmelerin yorumunda farklılığa sebebiyet vermektedir. Bu kitap iş ve sosyal güvenlik hukuku alanında yorum metot ve ilkelerinin ne şekilde ele alındığını/alınması gerektiğini yargı yorumu (içtihatlar) ve doktrin görüşleri üzerinden somutlaştırmaktadır.

İş ve sosyal güvenlik mevzuatının yorumunda klasik metot ve yöntemlerin (lafzi yorum, tarihi yorum, sisteme uygun yorum, amaca uygun yorum ) yeri ile bu alana özgü işçi lehine yorum ilkesi ve sigortalı lehine yorum ilkesinin genel metotlar karşısındaki durumu ele alınmıştır.

Klasik yorum yöntemlerinin uygulamada eşit oranda ağırlığının olmayışının sebebi nedir ? Yüksek Mahkeme içtihatlarında hangi yorum metot ve ilkeleri baskındır ?

İşçi lehine yorum ilkesi mutlak ve vazgeçilmesi imkansız bir yorum ilkesi midir ? Bu ilke hangi durumlarda uygulama alanı bulmaktadır ?
Bireysel iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesi hükümlerinin yorumundaki yöntemler de farklılık arzetmektedir.

Toplu iş sözleşmelerinin sözleşmenin tarafı olamayan işçiler bakımından bir yasa gibi etkili olması başka bir sözleşme türünde bulunmayan değerlendirme gerektirmektedir.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatının Yorumu
Bireysel ve Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu
İşçi Lehine Yorum İlkesi
Sigortalı Lehine Yorum İlkesi

İçindekiler

Önsöz 7
Teşekkür 9
Kısaltmalar 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
GENEL ANLAMDA YORUM
I. GENEL ANLAMDA YORUM 19
A. Kanunların Yorumu 23
1. Yetkili Makam veya Kişiye Göre Yorum Türleri 24
a. Yasama Yorumu 24
b. Yürütme (İdari) Yorumu 25
c. Yargı Yorumu 25
d. Bilimsel Yorum (İlmi İçtihat, Doktrin, Öğreti) 26
2. Yorumun Kanuni Temeli 27
3. Yorum Yöntemleri 28
a. Lafzi Yorum 28
b. Tarihi Yorum 31
c. Amaca Uygun (Teleolojik, Gai) Yorum 36
d. Sisteme Uygun (Sistematik) Yorum 41
e. Anayasaya Uygun Yorum 49
f. Sezgisel (Duygusal) Yorum 50
4. Yorumda Kullanılan Mantık Kuralları 51
a. Aksi ile Kanıt Yöntemi (Mefhumu muhalif, argumentum a contrario) 52
b. Evleviyet (Öncelikle, argumentum a fortiori) 52
c. Kıyas (Örnekseme, analogia) 52
5. Yorumda Sıra 53
B. Sözleşmelerin Yorumu 55
1. Yorumun Ön Şartı 57
2. Yorum Teorileri 58
a. Sübjektif Yorum (İrade Teorisi) 58
b. Objektif Yorum (Beyan Teorisi) 60
c. Güven Teorisi 60
3. Yorumun Kanuni Temeli 61
4. Yorum Yöntemleri ve İlkeleri 62
a. Yorum Araçları 63
aa. Sözleşme Metni 63
bb. Sözleşmenin Yapıldığı Zaman 64
cc. Tarafların Amacı 64
b. Yorumda Yararlanılan İlkeler 65
aa. Sözleşmeyi Kaleme Alan Aleyhine Yorum İlkesi 65
bb. Yaralanan Aleyhine Yorum İlkesi 65
cc. Yedek Hukuk Kuralından Ayrılan Çözümün Dar Yorumlanması İlkesi 66
dd. Bir Haktan Vazgeçmeyi Öngören Beyan ve Sözleşme Hükümlerinin Dar Yorumlanması İlkesi 66
ee. Sözleşmenin Geçerliliğini Destekleyen Yorum İlkesi 66
ff. Zayıf Taraf Yararına Yorum İlkesi 67
gg. Taraf Çıkarlarının Gözetilmesi İlkesi 67
c. Yorumda Sıra 67
d. Kanunların Sözleşmelerin Yorumuna Etkisi 68
e. Yorum Sözleşmelerinin Yoruma Etkisi 69
C. Yasa ve Sözleşme Yorumunun Karşılaştırılması 69
İkinci Bölüm
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARININ YORUMU
I. İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARININ YORUMU 71
A. İş Mevzuatının Yorumu 72
1. İş Mevzuatının Emredici Niteliği 74
2. Yorum Yöntemleri 77
a. Lafzi Yorum 78
b. Tarihi Yorum 83
c. Sisteme Uygun (Sistematik) Yorum 85
d. Amaca Uygun Yorum 95
e. İşçi Lehine Yorum İlkesi 107
3. Yorum Yöntemlerinin Birlikte Uygulanmasına İlişkin Bir Örnek – Bedelli Askerlik 111
B. Sosyal Güvenlik Mevzuatının Yorumu 113
1. Lafzi Yorum 114
2. Tarihi Yorum 116
3. Sisteme Uygun Yorumu 117
4. Amaca Uygun Yorum 124
5. Sigortalı Lehine Yorum İlkesi 127
Üçüncü Bölüm
İŞ SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU
I. İŞ SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU 133
A. Bireysel İş Sözleşmelerinin Yorumu 134
1. İş Sözleşmelerinin Yorumunda Uygulanacak Metot 134
a. Sözleşme Metni 135
b. Sözleşme Bütününün Dikkate Alınması 135
c. Sözleşmenin Yapıldığı Zaman 136
d. Tarafların Amacı 136
e. Yardımcı Yorum Kuralları 136
aa. Açık olmama halinde hükmü düzenleyen tarafın aleyhine yorum ilkesi 136
bb. Yükümlülük altına giren lehine yorum ilkesi 137
cc. Yedek hukuk kuralından ayrılan çözümün dar yorumu ilkesi 137
dd. Bir haktan vazgeçmeye ilişkin beyanların dar yorumlanması ilkesi 138
ee. Sözleşmenin geçerliliğini destekleyen yorum: 138
ff. İşçi Lehine Yorum İlkesi 139
2. İş Kanunlarının İş Sözleşmesinin Yorumuna Etkisi 143
3. Toplu İş Sözleşmesinin İş Sözleşmesinin Yorumuna Etkisi 147
B. Toplu İş Sözleşmelerinin Yorumu 151
1. Borç Doğurucu Hükümlerin Yorumu 152
2. Normatif Hükümlerin Yorumu 153
3. Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümlerinin Yorumunda İşçi Lehine Yorum İlkesi 157
4. Yorum Davası 159
a. Yorum Davasının Niteliği 160
b. Yorum Davasının Tarafları 160
c. Görevli ve Yetkili Mahkeme 161
d. Yorum Kararının Niteliği 161
e. Yorum Kararının Kesinleşmesi 161
Sonuç 163
Kaynakça 167
Kavram Dizini 173