Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi ve Kaldırılması

Konu Başlıkları:

• İdari Karar
• Zorunlu İdari İtiraz
• Genel Geri Verme ve Kaldırma Sebepleri
• Özel Geri Verme ve Kaldırma Sebepleri
• Danıştay Kararları
• Bölge İdare Mahkemesi Kararları
• Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları

Vergilendirme işleminin kanuna aykırı olarak gerçekleştirilmesi devletin vergilendirme yetkisi ile kişinin mülkiyet hakkı arasında Anayasa'da kurulan adil dengenin sarsılmasına yol açar.

4458 sayılı Gümrük Kanunu'nda da vergilendirme ve mülkiyet hakkı arasında Anayasa'da öngörülen dengenin korunması için kanuna aykırı olarak tahakkuk ettirilen gümrük vergilerinin kaldırılması veya kanuna aykırı olarak tahsil edilenlerin ise geri verilmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu çalışmada, Gümrük Kanunu'nda yer alan düzenlemelerin Anayasa ile kurulmak istenen dengenin gereklerini sağlamaya elverişli olup olmadığı, ilgisine göre, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı ve Danıştay kararları esas alınarak değerlendirilmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)

İçindekiler

Önsöz ...5
Giriş ...13
I. Bölüm...
İDARİ AŞAMA...
I. USUL ...20
A. İdari Karar ...21
1. Genel Olarak ...21
2. Başvuru Usulü ...27
a. Başvuruda Bulunabilecekler ...28
b. Başvurunun Kapsamı ...29
aa. Gümrük Vergileri ...30
bb. Para Cezaları ...35
c. Başvuru Süresi ...38
d. Başvurulacak Makam ...46
e. Zımni Ret ve Karar Alma Süresi ...50
B. İdari İtiraz ...57
1. Genel Olarak ...57
2. İtirazın Unsurları ...61
a. İtiraz ...61
b. Zorunluluk ...63
3. Hak Arama Özgürlüğü Çerçevesinde Zorunlu İdari İtiraz. ...65
a. Mahkemeye Erişim Hakkı ve Zorunlu İdari İtiraz ...65
aa. Mahkemeye Erişim Hakkı ve Sınırlandırılması ...65
bb. Gümrük Kanunu’nda Öngörülen Zorunlu İdari İtiraz ve Mahkemeye Erişim Hakkı ...72
b. Etkili Başvuru Hakkı ve Zorunlu İdari İtiraz ...74
aa. Etkili Başvuru Hakkı ...74
bb. Gümrük Kanunu’nda Öngörülen Zorunlu İdari İtiraz ve Etkili İdari Başvuru ...83
4. Avrupa Birliği Hukukunda Hak Arama Özgürlüğü Çerçevesinde Zorunlu İdari İtiraz ...85
a. Genel Olarak ...86
b. Avrupa Birliği Hukukunda Hak Arama Özgürlüğü Çerçevesinde Zorunlu İdari İtiraz ...90
5. İdari İtirazın Sonuçları ...96
a. Başvurunun Kabul Edilmesi ...96
b. Başvurunun Reddedilmesi ...96
aa. Başvurunun Usulden Reddedilmesi ...96
aaa. Başvurunun Süre Aşımı Yönünden Reddedilmesi ...97
bbb. Başvurunun İşlemin İtiraza Tabi Olmadığından Söz Edilerek Reddedilmesi ...105
bb. Başvurunun Esastan Reddedilmesi ...106
aaa. Başvurunun Açıkça Reddedilmesi ...106
bbb. Başvurunun Zımnen Reddedilmesi ...107
cc. Başvuranın yönlendirilmesi ...109
II. ESAS ...111
A. Genel Olarak ...111
B. Geri Vermenin veya Kaldırmanın Gümrük Kanunlarında Düzenlenme Süreci ...112
C. Geri Verme veya Kaldırma Sebeplerinin Varlığının Ortaya Çıkarılması ...118
1. Gümrük Vergilerinin veya Para Cezalarının Geri Verilmesi veya Kaldırılması Gerektiğinin Yükümlü Tarafından Tespit Edilmesi ...118
2. Gümrük Vergilerinin veya Para Cezalarının Geri Verilmesi veya Kaldırılması Gerektiğinin Gümrük İdaresince Yapılan Denetimde Tespit Edilmesi ...119
D. Genel Geri Verme veya Kaldırma Sebepleri ...125
1. Genel Olarak ...125
2. Geri Verme veya Kaldırmanın Koşulları ...127
a. Kanuna Aykırılık ...127
aa. Vergilerin Kanuniliği İlkesi ...128
bb. Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Kapsamı ...134
aaa. Genel Olarak Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Kapsamı ...134
bbb. Gümrük Vergilerinin Kanuniliği İlkesi ve Gümrük Vergilerinin Unsurları ...146
aaaa. Gümrük Vergisinin Konusu ...146
bbbb. Gümrük Vergisinin Yükümlüsü ...152
cccc. Gümrük Yükümlülüğünü Doğuran Olay ...154
dddd. Gümrük Vergisinin Matrahı ...161
eeee. Gümrük Vergisinde Muafiyet ve İstisnalar ...168
ffff. Gümrük Vergisinin Tarifesi ...171
ccc. Gümrük Vergisinin Tahsili ...189
cc. Suçta ve Kabahatlerde Kanunilik İlkesi ...193
aaa. Genel Olarak ...193
bbb. Kabahatlerin Kanuniliği İlkesine Aykırı Olarak Kesilen Para Cezalarının Kaldırılması veya Geri Verilmesi ...197
b. Dürüstlük Kurallarına Uygun Davranma ...200
aa. Genel Olarak ...201
bb. Gümrük Yükümlüsünün Dürüstlük Kurallarına Uygun Davranma Zorunluluğu ...202
c. Genel Geri Verme veya Kaldırma Sebepleri Çerçevesinde Danıştay ve ABAD İçtihadı ...203
aa. ABAD İçtihadı ...204
aaa. Genel Olarak ...204
bbb. Hata Kavramı ...208
ccc. Öngörülebilirlik Kavramı ...208
ddd. Yükümlüklerin Yerine Getirilmesi Kavramı ...210
bb. Danıştay İçtihadı ...211
cc. İçtihatların Değerlendirilmesi ...220
3. Başvuru Süresi ...222
E. Özel Geri Verme veya Kaldırma Sebepleri ...224
1. Gümrük Beyannamesinin İptal Edilmesi Nedeniyle Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi veya Kaldırılması ...224
a. Geri verme veya kaldırmanın koşulları ...228
aa. Beyannamenin İptali ...228
bb. Yükümlünün Başvurusu ...229
b. Başvuru Süresi ...229
2. Eşyanın Mahrece İade Edilmesi Halinde Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi veya Kaldırılması ...231
a. Geri Verme veya Kaldırmanın Koşulları ...231
aa. Eşyanın Kusurlu Olması ve Sözleşme Hükümlerine Aykırı Olması ...232
bb. Eşyanın Kusurlu ve Sözleşme Hükümlerine Aykırı Olduğunun İlk Kullanımda Saptanması ...235
cc. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi Dışına İhraç Edilmesi ...238
b. Başvuru Süresi ...239
3. Cumhurbaşkanı Kararı Uyarınca Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi veya Kaldırılması ...241
a. Geri verme veya Kaldırmanın Koşulları ...243
aa. Cumhurbaşkanı Tarafından Gümrük Vergilerin Geri Verilmesine veya İadesine Karar Verilmesi ...243
bb. Kanunun Diğer Maddeleri Kapsamında Bir İade veya Geri Verme Sebebinin Bulunmaması ...245
cc. Uluslararası Sözleşmeye Uygunluk ...245
b. Başvuru Süresi ...245
4. Hakkaniyetin Gerektirmesi Nedeniyle Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi veya Kaldırılması ...246
a. Genel Olarak ...246
b. Hile ve Açık Hata Kavramı ...247
c. İstisnai Durum Kavramı ...248
5. Tercihli Menşe Kurallarının İhlal Edilmesi Halinde Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi veya Kaldırılması ...250
a. Genel Olarak ...250
aa. Menşe Kavramı ...250
bb. Menşe Kuralları, Tercihli ve Tercihli Olmayan Menşe Kuralları ...253
cc. Türkiye’nin Tercihli Ticaret Politikası ...257
b. Geri Verme veya Kaldırmanın Koşulları ...264
aa. İthalat İşlemlerinin Tercihli Menşe Kuralarına Aykırı Olarak Gerçekleştirilmesi ...267
bb. Dolaşım Belgesinin Yanlışlıkla Onaylanması ...268
cc. Özen Yükümlülüğüne Aykırı Davranılmaması ...279
aaa. Özen Yükümlülüğü Kavramı ...279
bbb. Gümrük Kanunu’nda Özen Yükümlülüğü Kavramının Düzenlenişi ...288
ccc. İspat ...289
dd. Süre ...295
F. Faiz ...296
1. Genel Olarak ...296
2. Faizin Hukuki Niteliği ...298
3. Faizin Türleri ...299
4. Gümrük Vergilerin Kaldırılmasında veya Geri Verilmesinde Faiz ...304
II. Bölüm...
DAVA AŞAMASI...
I. İLK İNCELEME ...315
A. Görev ...318
1. Genel Olarak ...318
2. İdare Mahkemesinin ve Vergi Mahkemesinin Görev Alanının Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler ...322
a. Vergilendirme İşlemleri Ölçütü ...325
b. Tahsil İşlemleri Ölçütü ...329
c. Tarifeler Ölçütü ...330
d. Özel Düzenleme Ölçütü ...332
3. Gümrük Uyuşmazlıklarında Görevli İdari Mahkeme ...333
B. Yetki ...335
1. Genel Olarak ...335
2. Vergi Mahkemesinin Yetkisinin Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler ...337
a. Tarh– Tahakkuk ve Ceza Kesme İşlemlerinde Yetkili Mahkeme ...338
b. Düzeltme ve Şikâyet İşlemlerinde Yetkili Mahkeme ...339
c. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun Uygulanmasında Yetkili Mahkeme ...340
d. Vergi İdaresinin Diğer İşlemlerden Kaynaklanan Davalarda Yetkili Mahkeme ...340
3. Gümrük Uyuşmazlıklarında Yetkili Mahkeme ...341
C. İdari Merci Tecavüzü ...342
D. Ehliyet ...344
1. Genel Olarak ...344
2. Objektif ehliyet ...347
a. Taraf Ehliyeti ...347
b. Dava Ehliyeti ...349
3. Sübjektif Ehliyet ...351
4. Gümrük Uyuşmazlıklarında Ehliyet ...360
E. İdari Davaya Konu Edilebilecek Kesin ve Yürütülmesi Zorunlu İşlem ...362
1. İdari İşlemin Kesin Olması ...362
2. İdari İşlemin Yürütülmesinin Zorunlu Olması ...366
3. Gümrük Uyuşmazlıklarında İdari Davaya Konu İşlem ...368
F. Dava Açma Süresi ...370
1. Genel Olarak ...370
2. Dava Açma Süresi ...372
3. Gümrük Uyuşmazlıklarında Dava Açma Süresi ...374
G. Husumet ...379
1. Genel Olarak ...379
2. İptal ve Tam Yargı Davalarında Husumetin Belirlenmesi ...381
3. Gümrük Uyuşmazlıklarında Husumet ...382
H. Dava Dilekçenin Usule Uygunluğu ...384
1. Genel Olarak ...384
2. Gümrük Uyuşmazlıklarında Dava Dilekçesinin Usule Uygunluğu ...390
II. ESAS ...392
A. Genel Olarak ...392
B. İptal Davalarında Yargısal Denetim ...393
1. Yetki ...394
2. Şekil ...401
3. Sebep ...404
4. Konu ...410
5. Maksat ...411
C. Tam Yargı Davalarında Yargısal Denetim ...413
Sonuç ...417
Kaynakça ...423
Kavramlar Dizini ...439