Yargının Yeniden Yapılandırılması

Ülkemizdeki hakim, savcı ve avukatlar pratisyen olarak yetiştirilmektedir. Mahkemelerde görev alan pratisyen hakimler, savcılar ve avukatlar ile yapılan yargılamalardan ideal anlamda adaletin gerçekleşmesini beklemek beyhudedir. Tüm bu sorunların temelinde hakim, savcı ve avukatların yetersiz olduğu değil, yargı sistemimizin topyekun adaletin tecellisinde bekleneni karşılamaya engel yapısal sorunlarının olduğu sonucu çıkarılmalıdır.

Türkiye dünyada söz sahibi olan güçlü bir devlet olmak istiyorsa, uluslararası arenada tekelleşmiş güç odakları karşısında alternatif olma hedefi varsa, küresel ölçekte vatandaşlarının ve haksızlığa uğrayanların hamisi olma amacını taşıyorsa, Türk hukukçularının ulusal ve uluslararası düzeyde etkili ve itibarlı birer adalet temsilcisi olmaları şarttır.

Uluslararası platformda saygıdeğer ve söz sahibi ülke olmak askeri, siyasi, diplomatik ve iktisadi etmenlerin yanında, hatta onların da ötesinde etkin hukukçulara ve muteber hukuk kurumlarına sahip olmayı gerektirir. Ülkemizin yurt dışındaki sivil gücünü yansıtan yerel veya uluslararası şirketler, gönüllü kuruluşlar ve iş insanlarının yanında bir Türk vatandaşı, dünyanın herhangi bir yerinde yasal haklarını koruyan ve gözeten önemli ülkelerde yerleşik uluslararası Türk hukuk bürolarının ve hukukçularının güvencesini de yanında hissederse, işte o zaman Türkiye'nin büyük devlet olduğu ve gelişmiş ülkeler kategorisinde yer aldığı söylenebilecektir

Bu kitap, yerelden küresel düzeye bu anlayışın alt yapısına ilişkin özgün düşünceler ve önerileri barındırmaktadır.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

Hukuk Eğitimini Yeniden Tasarlamak
Hukuk Mesleklerinin Yeniden Yapılandırılması
Yüksek Yargı Kurullarının Yapılandırılması
Türkiye'de Barolar ve Barolar Birliğinin Örgütlenme Modeli ve Yeniden Yapılandırılması
Adalet Bakanlığı'nın Yeniden Yapılandırılması
Türkiye'de Mevcut Yargı Sistemi

İçindekiler

Takdim 7
GİRİŞ
1. ADALETE KAVRAMSAL BİR GİRİŞ 23
1.1. Antik Dünyada Adalet Düşüncesi 25
1.2. Orta Çağ Hristiyan Dünyasında Adalet Düşüncesi 26
1.3. İslam Dünyasında Adalet Düşüncesi 27
1.4. Türk Tarihinde Adalet Düşüncesi ve Kurumsal Tezahürleri 31
2. ADLİ TEŞKİLATLARIN TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ 32
2.1. Antik Yunan’da Adli Teşkilat 33
2.2. Roma’da Adli Teşkilat 34
2.3 Osmanlı Devleti’nde Adli Teşkilat 36
2.4 Cumhuriyetin İlk Dönemlerinde Adli Teşkilat 38
3. ADLİ TEŞKİLATIMIZIN TEMEL SORUNLARI 39
TÜRK YARGI SİSTEMİNİN ÖZET TARİHİ AKIŞI 48
Birinci Bölüm
HUKUK EĞİTİMİNİ YENİDEN TASARLAMAK
1. GİRİŞ 51
2. TARİHTE HUKUK VE HUKUK EĞİTİMİ 54
2.1. Batı Medeniyeti Tarihinde Hukuk Eğitimi 54
2.1.1. Antik Yunan 55
2.1.2. Roma Devleti 57
2.1.3. Orta Çağda Kilise “Kanon” Hukuku 62
2.2. Türk Tarihinde Hukuk ve Hukuk Eğitimi 67
2.2.1. Genel Olarak 67
2.2.2. Hun Devleti 69
2.2.3. Göktürk Devleti 70
2.2.4. Uygur Devleti 72
2.2.5. Selçuklu Devleti 74
2.2.5.1. Hukuk Sistemi 74
2.2.5.2. Selçuklu Eğitim Geleneğinin Merkezi Olarak Medreseler 75
2.2.6. Osmanlı Devleti 79
2.2.6.1. Genel Olarak 79
2.2.6.2. Klasik Dönemde Hukuk Eğitimi: Osmanlı Medreseleri 80
2.2.6.3. Tanzimat Döneminde Hukuk ve Eğitim 85
a. Mekteb–i Hukuk–ı Sultani 86
b. Mekteb–i Hukuk–ı Şahane 88
2.3. Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Hukuk Öğretimi 90
2.4. Tarihte Hukuk Eğitimi Üzerine Değerlendirme 92
3. BAZI ÜLKELERDE HUKUK EĞİTİMİ 95
3.1. Almanya 95
3.2. Fransa 98
3.3. İngiltere 102
3.4. İtalya 105
3.5. ABD 106
3.6. İsviçre 110
3.7. Avusturya 112
3.8. Rusya 114
3.9. Brezilya 114
3.10. Pakistan 115
3.11. Çin 115
3.12. Japonya 117
3.13. Mısır 118
3.14. Suudi Arabistan 118
3.15. İran 119
3.16. Portekiz 120
3.17. Yunanistan 120
3.18. Belçika 121
3.19. Danimarka 122
3.20. İspanya 122
4. ÜLKEMİZDEKİ HUKUK EĞİTİMİNE YÖNELİK ÖNERİLERİMİZ 123
4.1. Yeni Bir Hukuk Eğitim Sistemine Duyulan İhtiyaç 123
4.2. Hukuk Eğitiminin Temel Dinamikleri 126
4.2.1. Hukuk Eğitiminde Metot Değişikliği: Takrir ve Karar Yöntemleri 126
4.2.1.1. Hukuk Eğitiminde Zihniyet ve Metot Değişikliği İhtiyacı 127
4.2.1.2. Takrir ve Karar Metotları 128
4.2.1.3. Hukuk Eğitiminde Karar Metodunun Olumlu Yönleri 128
4.2.1.4. Hukuk Eğitiminde Karar Metodunun Olumsuz Yönleri 131
4.2.1.5. Sonuç ve Önerimiz: Karma Metot 133
4.2.2. Bologna Sistemi Çerçevesinde Standardize Edilmiş Eğitim 134
4.2.2.1. Bologna Sistemi 134
4.2.2.2. Bologna Sisteminde Hukuk Eğitimi 135
4.3. Hukuk Fakültelerinin Öğrenci Kabul Sistemi 136
4.3.1. Hukuk Eğitimi Öncesi Herhangi Bir Lisans Programından Mezun Olma Şartı 136
4.3.2. Hukuk Fakültelerine Girişte Özel Sınav 139
4.4. Fakülte, Akademisyen ve Öğrenci Sayısı 140
4.4.1. Hukuk Fakültelerinin Sayısı 140
4.4.2. Akademisyen Sayısı 141
4.4.3. Dersliklerdeki Öğrenci Mevcudu 142
4.5. Hukuk Eğitiminin Süresi ve Müfredatı 142
4.5.1. Teorik ve Pratik Eğitimi Kapsayan Beş Yıllık Program 142
4.5.2. Ders Türleri 143
4.5.3. Teorik Eğitimde Yıllara Göre Okutulacak Dersler 145
4.5.4. Hukuk Fakültesi Müfredatında Yeni İçerik Önerileri 146
4.5.4.1. Zorunlu Kurslar 147
a. Ders Çalışma ve Ödev Yapma Teknikleri 147
b. Araştırma Yöntemleri ve Kütüphane Kullanımı 147
c. Bilişim Teknolojileri ve Onparmak Klavye Yazımı 147
d. Diksiyon, İletişim ve Beden Dili 148
e. Meslek Hukuku 148
f. Bilişim–UYAP Teknolojileri 148
4.5.4.2. Zorunlu Seminerler 149
a. Mevzuat ve İçtihat Araştırma Yöntemleri 149
b. Kompozisyon 149
c. Sözleşme Okuma ve Yazma Becerileri 149
d. İddianame, Mahkeme Kararı, Dava Dilekçesi Yazma Teknikleri 150
e. Müzakere Teknikleri 150
f. Sorgu Teknikleri 151
g. İhtilafları Önleme ve Yargı Öncesi Çözüm Yöntemleri 152
4.5.3.4. Seçimlik Seminerler 152
a. Senaryo Yazımı 152
b. Bilimsel Araştırma ve Yazma 153
c. Yönetim ve Organizasyon 153
d. Temel Muhasebe 154
e. Resmi Yazışma Usulleri 154
f. Sosyal Sorumluluk Projeleri 154
4.5.5. Hukuk Fakültesine Devam Zorunluluğu 155
4.6. Lisans Eğitimi Sonrası “Ulusal Hukuk Sınavı” 155
4.7. Hukuk Meslekleri Stajı 156
4.7.1. Tüm Meslekler İçin Ortak ve Denetlenebilir Staj 156
4.7.2. Zorunlu Vaka Analizi Dersleri 158
4.7.2.1. Genel olarak 158
4.7.2.2. Özel Hukuk Vaka Analizi 161
4.7.2.3. Ceza Hukuku Vaka Analizi 162
4.7.2.4. Bireysel Başvuru Vaka Analizi 164
4.7.3. Fiili Meslek Stajı 164
4.7.4. Stajyerlerin Özlük Hakları 166
İkinci Bölüm
HUKUK MESLEKLERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI
1. GİRİŞ 169
2. HAKİMLİK 170
2.1. Osmanlı’da Kadılık 171
2.1.1. Genel Olarak 171
2.1.2. Kadı Olma Koşulları 172
2.1.3. Kadıların Görev Süresi 173
2.1.4. Zaman–ı İnfisal 174
2.1.5. Kadıların Görev Bölgesi 174
2.1.6. Kadıların Gelirleri 175
2.2. Bazı Ülkelerde Hakimlik Mesleği 175
2.2.1. Almanya 175
2.2.2. Fransa 176
2.2.3. İtalya 178
2.2.4. İspanya 179
2.2.5. Amerika Birleşik Devletleri 179
2.2.6. İngiltere 181
2.2.7. Avusturya 183
2.2.8. Belçika 184
2.2.9. Hollanda 185
2.2.10. Japonya 186
2.2.11. Suudi Arabistan 188
2.2.12. Çin 189
2.2.13. Hırvatistan 190
2.2.14. Macaristan 190
2.2.15. Rusya 192
2.3. Ülkemizde Hakimlik 193
2.4. Hakimlik Mesleği İçin Önerilerimiz 195
2.4.1. Ülkenin Hakim Alımı Planlı Olmalı 196
2.4.2. Hakim Olma Şartları 197
2.4.2.1. Hakimlerin Hukuk Fakültesinden Mezun Olma Şartı Olmalı 197
2.4.2.2. Hakimliğe Kabulde Yazılı Sınav Uygulaması Kaldırılmalı 198
2.4.2.3. Mülakatın Hakimliğe Kabulde Etkisi 199
2.4.2.4. Hakimler Olgun Olmalı 200
2.4.3. Hakimler Uzmanlaşmalı 201
2.4.4. Hakimlerin Görev Yeri Teminatı Olmalı 201
2.4.5. Hakimlik Kademeleri 202
2.4.5.1. Birinci Kademe Hakimlik 204
a. İntibak Süreci 204
b. Atanma Süreci 204
c. Tekamül Süreci 205
2.4.5.2. Uzman Hakimlik 209
2.4.5.3. Kıdemli Hakimlik 210
2.4.5.4. Yüksek Hakimlik 210
2.4.5.5. Kıdemli Yüksek Hakimlik 211
3. SAVCILIK 212
3.1. Osmanlı’da Savcılık 213
3.2. Bazı Ülkelerde Savcılık Mesleği 216
3.2.1. Almanya 216
3.2.2. Fransa 216
3.2.3. İngiltere 217
3.2.4. Amerika Birleşik Devletleri 218
3.2.5. İspanya 220
3.2.6. Hırvatistan 220
3.2.7. Hollanda 221
3.2.8. İtalya 222
3.2.9. Rusya 223
3.2.10. Suudi Arabistan 224
3.3. Ülkemizde Savcılık 224
3.4. Savcılık Mesleği İçin Önerilerimiz 225
3.4.1. Yargı Yetkisini Kullanan Savcıların Bağımsızlığı Anayasal Güvenceye Alınmalı 225
3.4.2. Hakim ve Savcı Birlikteliğine Son Verilmeli 227
3.4.3. Adli Kolluk Doğrudan Savcılara Bağlı Olmalı 229
3.4.4. Savcılar Uzmanlaşmalı 231
3.4.5. Savcıların Görev Yeri Teminatı Olmalı 231
3.4.6. Soruşturma–Kovuşturma Savcılığı Ayrımı Kaldırılmalı 232
3.4.7. Savcılık Kademeleri 233
3.4.7.1. Birinci Kademe Savcılık 233
a. İntibak Süreci 233
b. Atanma Süreci 234
c. Tekamül Süreci 235
3.4.7.2. Uzman Savcılık 235
3.4.7.3. Kıdemli Savcılık 236
3.4.7.4. Yüksek Savcılık 237
3.4.7.5. Kıdemli Yüksek Savcılık 237
4. AVUKATLIK 238
4.1 Osmanlı’da Avukatlık 238
4.2. Bazı Ülkelerde Avukatlık Mesleği 240
4.2.1. Almanya 240
4.2.2. Fransa 241
4.2.3. Amerika Birleşik Devletleri 242
4.2.4. İngiltere 242
4.2.5. Rusya 243
4.2.6. Avusturya 245
4.2.7. Belçika 245
4.2.8. Çek Cumhuriyeti 245
4.2.9. Danimarka 246
4.2.10. Finlandiya 246
4.2.11. İspanya 246
4.2.12. İsveç 247
4.2.13. İtalya 247
4.2.14. Portekiz 248
4.2.15. Yunanistan 248
4.2.16. Suudi Arabistan 249
4.2.17. İran 249
4.2.18. Çin 250
4.3. Ülkemizde Avukatlık 250
4.4. Avukatlık Mesleği İçin Önerilerimiz 252
4.4.1. Avukatlık Staj Evresi 252
4.4.2. Avukatlıkta Uzmanlaşma 254
4.4.2.1. Uzmanlaşmanın Kurumsallaştırılması İhtiyacı 254
4.4.2.2. Avukatlıkta Uzmanlaşma Yeterlilik Şartları 255
a. Mahkemelerin Görev Alanlarına Giren Konularda Eğitim Almış Olmak 256
b. Belli Bir Kıdeme Sahip Olmak 257
4.4.3. Avukatlık Kademeleri 258
4.4.3.1. Birinci Kademe Avukat 259
4.4.3.2. Uzman Avukat 259
4.4.3.3. Kıdemli Avukat 260
4.4.3.4. Üstat Avukat 260
4.4.3.5. Kıdemli Üstat Avukat 261
4.4.4. Ülkemizde Avukatlık Mesleğinin Sorunları 261
4.4.4.1. Avukatlık Mesleğinin Vergisel Sorunları 261
a. Gelir Vergisi Dilimi 262
b. KDV Sorunu 263
c. Damga Vergisi 264
4.4.4.2. Avukat Ortaklıklarının Yeniden Yapılandırılması 264
5. ADLİYE YARDIMCI UZMAN PERSONELLERİ 266
5.1. Genel Olarak 266
5.2. Hakim ve Savcı Yardımcılığı Eleştirisi 268
5.3. Adli Katiplik 271
5.3.1. Genel Olarak 271
5.3.2. Adli Katibin Görevleri 274
5.3.3. Adli Katip Olma Şartları 274
5.3.4. Adli Katiplik Kademeleri 274
5.3.4.1. Adli Katip 274
5.3.4.2. Uzman Adli Katip 275
5.3.4.3. Kıdemli Adli Katip 275
5.4. Adli Kolluk 276
5.4.1. Adli Kolluk Teşkilatı Adalet Bakanlığı Bünyesinde Kurulmalı 276
5.4.2. Adli Kolluğun Görevleri 277
5.4.3. Adli Kolluk Görevlileri Hukuk ve Adli Bilimler Alanında Eğitilmeli 278
5.4.4. Adli Kolluk Uzmanlaşması Savcıların Uzmanlaşmasına Paralel Olmalı 278
5.4.5. Adli Kolluk Kademeleri 279
5.4.5.1. Adli Kolluk 279
5.4.5.2. Uzman Adli Kolluk 279
5.4.5.3. Kıdemli Adli Kolluk 279
5.4.6. Adli Kolluk Görevlileri Yargı Yetkisinin Kullanımı Açısından Doğrudan Savcıya Bağlı Olmalı 280
5.4.7. Her Savcının Emrine Yeteri Kadar Adli Kolluk Görevlisi Verilmeli 280
5.4.8. Adli Kolluk Görevlilerinin Genel Kolluk Görevlilerine Soruşturma Konularında Emir ve Talimat Verme Yetkisi Olmalı 281
5.4.9. Adli Kolluk Görevlilerine Adli Görevleri Dışında İş ve Görev Verilmemeli 281
Üçüncü Bölüm
YÜKSEK YARGI KURULLARININ YAPILANDIRILMASI
1. YÜKSEK YARGI KURULLARININ ÖNEMİ 283
2. YÜKSEK YARGI KURULU MODELLERİ 284
3. DÜNYADA YÜKSEK YARGI KURULLARI 285
3.1 Fransa 285
3.2 İngiltere 286
3.3 İtalya 286
3.4 İspanya 287
4. TÜRKİYEDE YÜKSEK YARGI KURULLARI 288
4.1 Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki Durum 288
4.2 1961 Anayasasında Yüksek Yargı Kurulları 289
4.3. 1982 Anayasasında Yüksek Yargı Kurulu 291
5. YÜKSEK YARGI KURULLARININ OLUŞUMUNA İLİŞKİN ÖNERİMİZ 295
5.1. Yüksek Yargı Kurulu Üyelerinin Dağılımında Dengeli ve Geniş Tabanlı Temsil Sağlamalı 296
5.2. Yüksek Yargı Kurulu Üyeliği Bir Kariyer Basamağı Olmamalı 297
5.3. Adaylar Yargı ile İlişkili Kurumlarca Belirlenmeli, Meclis ve Cumhurbaşkanın Tarafından Seçilmeli 297
5.4. Yüksek Yargı Kurulu Üye Sayısı Mevcut Hakim ve Savcı Sayısına Orantılı Olmalı 298
5.5. Yüksek Yargı Kurullarının Görev Süresi Çok Kısa ya da Çok Uzun Olmamalı 299
5.6. Yüksek Yargı Kurulu Üyeleri Tekrar Seçilememeli 299
5.7. Yüksek Yargı Kurulunda Yürütme Organının Temsilcisi Bulunmamalı 299
5.8. Yüksek Yargı Kurulunun Kararlarına Karşı İtiraz ve Yargı Yolu Açık Olmalı 300
5.9. Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu Şeklinde Ayrı Kurullar Oluşturulmalı 300
5.9.1. Hakimler Kurulunun Oluşumu 300
5.9.2. Savcılar Kurulunun Oluşumu 302
Dördüncü Bölüm
TÜRKİYE’DE BAROLAR VE BAROLAR BİRLİĞİNİN ÖRGÜTLENME MODELİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI
1. GİRİŞ 307
2. BAROLARIN TARİHÇESİ 308
3. BAZI ÜLKELERDE BAROLAR VE BAROLAR BİRLİĞİ 312
3.1. Almanya 312
3.2. Fransa 313
3.3. İngiltere 314
3.4. ABD 316
4. TÜRKİYE’DE BAROLAR VE BAROLAR BİRLİĞİ 317
4.1. Barolar 317
4.1.1. Genel Kurul ve Görevleri 318
4.1.2. Yönetim Kurulunun Oluşumu 319
4.2. Türkiye Barolar Birliği 319
4.2.1. Barolar Birliği Genel Kurulunun Oluşumu 319
4.2.2. Barolar Birliğinin Görevleri 320
5. BAROLAR VE BAROLAR BİRLİĞİNİN ÖRGÜTLENME MODELİNE İLİŞKİN ÖNERİLERİMİZ 321
5.1. Barolar 323
5.1.1. Baro Meclisi ile Yönetim Kurulunun Oluşumu 323
5.1.2. Baro Meclisinin Görevleri: 332
5.2. Barolar Birliği 333
5.2.1. Barolar Birliği Meclisinin Oluşumu 333
5.2.2. Barolar Birliği Meclisinin Görevleri 334
5.3. Diğer Meslek Örgütlerinin Yapılanması 335
6. ULUSLARARASI TÜRK BAROSU 335
Beşinci Bölüm
ADALET BAKANLIĞI’NIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI
1. YARGI SİSTEMİMİZDE ADALET BAKANLIĞININ ROLÜ 339
2. ADALET BAKANLIĞININ KURUMSAL TARİHÇESİ 342
3. ADALET BAKANLIĞININ GÖREVLERİ 344
4. MEVZUAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN YENİDEN YAPILANDIRILMASI 347
4.1 Mevzuat Genel Müdürlüğünün Görevleri 347
4.2 Yeniden Yapılandırılmaya Duyulan İhtiyaç 349
4.3. Mevzuat Genel Müdürlüğünün Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Önerilerimiz 352
5. TÜRKİYE ADALET AKADEMİSİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI 357
5.1. Akademinin Kurumsal Kimliği ve Misyonu 357
5.2. Adalet Akademisinin Görevleri 358
5.3. Tüm Hukuk Uygulayıcılarının Eğitimi İçin Ortak Çatı Kurum 359
5.4. Uzmanlaşma Eğitimleri ve Sertifikasyon 360
6. ADALET ŞURASI KURUMU 360
6.1. Şura Kavramı 361
6.2. Amaç 366
6.3. Görevleri 367
6.4. Şuranın Teşekkülü ve Organları 369
6.5. Çalışma Usul ve Esasları 370
TÜRKİYEDE MEVCUT YARGI SİSTEMİ
GİRİŞ 373
1. ADALET BAKANLIĞI 373
A. Görev ve Yetkileri 373
B. Teşkilat Yapısı 375
C. Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu 376
D. Adli Tıp Kurumu 377
E. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 377
F. Kişisel Verileri Koruma Kurumu 377
G. Türkiye Adalet Akademisi 378
2. HAKİM VE SAVCILAR KURULU 379
3. ADLİ YARGI 380
A. Yargıtay 380
B. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 381
C. Bölge Adliye Mahkemeleri 381
D. İlk Derece Mahkemeleri 381
I. Genel Görevli Ceza Hakimlikleri ve Ceza Mahkemeleri 381
II. Ceza İhtisas Mahkemeleri 382
III. Genel Görevli Hukuk Mahkemeleri 383
IV. Hukuk İhtisas Mahkemeleri 384
4. İDARİ YARGI 385
A. Danıştay 385
B. Bölge İdare Mahkemeleri 386
C. İlk Derece Mahkemeleri 386
5. ANAYASA MAHKEMESİ 387
6. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ 389
7. YÜKSEK SEÇİM KURULU 390
8. SAYIŞTAY 390
Kaynakça 391
Kavramlar Dizini 405