Dolaylı Patent İhlali

Bir buluş için patent verildiğinde, patent sahibi buluşu kullanmak ve ondan yararlanmak hususunda inhisari bir hak elde eder. Bu hak sayesinde patent sahibi, üçüncü kişilerin buluş konusu ürün veya usul üzerinde belirli fiillerde bulunmasını önleme yetkisine sahip olur. Patent sahibinin önleyebileceği hallerden biri de Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) m. 86'da düzenlenen "buluşun üçüncü kişilerce dolaylı kullanımı" fiilidir.

Patentli buluşa ilişkin belirli nitelikteki unsur veya araçların, belirli koşullar altında buluşu kullanmaya yetkisi olmayan kişilere verilmesini konu alan dolaylı kullanım fiilinin, "yardım veya teşvik yoluyla patent ihlaline katılma" niteliği taşıdığı ve bu bakımdan patent hakkının doğrudan ihlal edilmesi koşuluna bağlı olduğu yönünde Türk Hukukunda genel bir kanı mevcuttur. Patent ihlaline yardım veya teşvik niteliği taşıyabilecek pek çok eylemden söz etmek mümkün iken, bu eylemlerden yalnızca birinin önlenmesi hakkının patent sahibine tahsis edilmiş olması ve üstelik bu hakkın kullanılabilmesinin oldukça sıkı şartlara bağlanması, SMK m. 86 hükmüne çok daha farklı anlamlar yüklenebileceğini göstermektedir.

Bu kitapta, SMK m. 86 hükmünün yasada düzenlenme amacı, kanun sistematiği içerisindeki yeri ile uygulama koşulları incelenmiş ve bu kapsamda söz konusu hükmün, patent hakkının tehlikeye düşürülmesini konu alan ve tek başına hukuka aykırılık arz eden dolaylı patent ihlalini düzenlediği açıklanmıştır. Kitapta dolaylı patent ihlalinin hüküm ve sonuçları da ele alınmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

SMK m. 86 Çerçevesinde Patentli Buluşun Dolaylı Kullanımı
Patentli Buluşa İlişkin Unsur veya Araçların Kullanılması
Patent Hakkının Tehlikeye Düşürülmesi Fiili
Patent Hakkına Yönelik "Ön Alan" Koruması

İçindekiler

Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş 19
Birinci Bölüm
PATENTLİ BULUŞUN KULLANIMINA DAİR
PATENT SAHİBİNİN MÜNHASIR HAKKI
I. GENEL KAPSAMIYLA “PATENTLİ BULUŞ” 23
A. Buluş ve Patent Kavramları 23
1. Buluş 23
a. Buluş Tanımı 23
b. Buluş Süreci 26
2. Patent 30
B. Buluş ile Patent Arasındaki İlişki ve İlgili Mevzuat 33
C. Buluşlara Patent Verilmesi 38
1. Patent Verilmesini İsteme Hakkı 39
2. Patent Verilebilir Buluşların Genel Kapsamı 40
3. Patent Verilebilirlik Şartları 42
a. Yenilik 42
b. Buluş Basamağı İçerme 44
c. Sanayiye Uygulanabilir Olma 46
4. Patent Verilebilir Buluşlara İlişkin İstisnalar 47
5. Buluşlara Patent Verilmesinin Etkisi 49
a. Patent Hakkının Sağlanması 49
aa. Genel Olarak 49
bb. Patent Hakkının Etki Alanı 50
cc. Patent Hakkının Etki Süresi 51
dd. Patent Hakkının Etkisinin Tükenebilmesi 51
b. Patent Hakkının “İstemler” Kapsamında Kullanılması/Korunması 53
II. PATENTLİ BULUŞ ÜZERİNDE SAĞLANAN İNHİSARİ HAK VE KULLANIM YETKİLERİ 56
A. İnhisari Hak Kavramı ve İçerdiği Yetkiler 56
B. Buluş Üzerinde İnhisari Hak Tesisini Meşrulaştıran Görüşler ve Olgular 57
C. İnhisari Kullanım Yetkilerinin Patentli Buluş Üzerindeki Tezahürü 61
1. Genel Olarak 61
2. Patentli Buluşun Doğrudan Kullanımı 63
a. Doğrudan Kullanım Fiilleri 63
aa. Doğrudan Kullanım Fiillerinin Belirlenmesinde Ürün ve Usul Patenti Ayrımı 63
bb. Ürün Patentlerine İlişkin Fiiller 65
(1) Üretim 65
(2) Satış 69
(3) Kullanım 71
(4) İthalat 72
(5) Kişisel İhtiyaç Dışında Bir Nedenle Elde Bulundurma 72
cc. Usul Patentlerine İlişkin Fiiller 73
(1) Usulün Kullanılması veya Kullanılmasının Teklif Edilmesi 73
(2) Ürün Patentlerine İlişkin Fiillerin, Usul ile Elde Edilen Ürünler Bakımından Gerçekleştirilmesi 74
b. Doğrudan Kullanım Şekilleri 76
aa. Birebir Kullanım 76
bb. Eşdeğer Unsurlar ile Kullanım 77
cc. Ekleme veya Eksiltmeler Vasıtasıyla Kullanım 77
3. Patentli Buluşun Dolaylı Kullanımı 79
4. Patentli Buluşun Kullanımına Dair İnhisari Yetkilerin Sınırlandırılması 79
a. Patent Sahibinin Eylemlerinden Kaynaklı Sınırlandırmalar 80
aa. Patent Sahibinin Rızası (İradi Lisans) 80
bb. Patent Sahibinin Buluş Konusu Ürünü Piyasaya Sürmesi 81
cc. Patent Sahibinin Buluşu Kanuna, Genel Ahlaka, Kamu Düzenine ve Genel Sağlığa Aykırı Bir Şekilde Kullanması 82
dd. Patent Sahibinin Buluşu Kullanmaması veya Kullanırken Rekabet Düzenini Bozması 82
b. Üçüncü Kişilerin Kullanım Fillinin Niteliğinden Kaynaklanan Sınırlandırmalar 83
aa. Sınai veya Ticari Bir Amaç Taşımayan ve Özel Maksatla Sınırlı Kalan Fiiller 83
bb. Deneme Amaçlı Fiiller 84
cc. İlaç Ruhsatlandırma Sürecinde Gerçekleştirilen Deneme Fiilleri 85
dd. Eczanelerdeki İlaç Hazırlama Fiilleri 86
ee. Bazı Taşıt ve Nakil Araçlarına Yönelik Belirli Fiiller 86
ff. Çiftçilik Mesleği ile İlgili Belirli Fiiller 87
c. Diğer Sınırlandırmalar 87
aa. Ön Kullanımdan Doğan Hak 87
bb. Kanuni Tekel ve Zorunlu Lisans 88
İkinci Bölüm
PATENT SAHİBİNİN BULUŞUN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERCE
DOLAYLI KULLANIMINI ÖNLEME HAKKI
I. PATENTLİ BULUŞUN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERCE DOLAYLI KULLANIMININ ÖNLENMESİNE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER 91
A. Türk Hukukundaki Düzenleme 91
B. Diğer Ülkelerdeki Düzenlemeler 94
1. Avrupa Ülkeleri 94
2. Amerika Birleşik Devletleri 99
3. Japonya 100
4. Çin 101
C. Yasal Düzenlemelerin Amacı ve Önemi 102
II. PATENT SAHİBİNİN BULUŞUN DOLAYLI KULLANIMINI ÖNLEME HAKKININ MAHİYETİ 105
A. Önleme Hakkının “Ön Alan Koruması” Niteliği 105
B. Önleme Hakkının İnhisari Kullanım Alanına Dahil Olup Olmadığı Hakkındaki Görüşlerin Değerlendirilmesi 106
III. DOLAYLI KULLANIM FİİLİNİN ÖNLENEBİLMESİNİN KOŞULLARI 111
A. Objektif Koşullar 112
1. Dolaylı Kullanım Fiilinin Niteliği Bakımından 112
2. Dolaylı Kullanım Fiilinin Konusu Bakımından 115
a. Dolaylı Kullanım Fiilinin “Unsur veya Araçları” Konu Alması 115
b. Unsur veya Araçların Buluşun Uygulanmasını (Kullanılmasını) Mümkün Kılması 117
aa. Genel Olarak 117
bb. Kullanıma Uygunluk Kriterine İlişkin Yaklaşımlar 119
(1) Dar Anlamda Kullanıma Uygunluğu Esas Alan Yaklaşım 119
(2) Geniş Anlamda Kullanıma Uygunluğu Esas Alan Yaklaşım 122
(3) Görüşlerin Değerlendirilmesi 125
c. Unsur veya Araçların Buluşun Esasını Teşkil Eden Kısım ile İlgili Olması 128
aa. Genel Olarak 128
bb. “Buluşun Esasını Teşkil Etme” Kriteri 129
(1) “Tekniğin Bilinen Durumdan Farklılık Gösterme” Görüşü 129
(2) “Tamamıyla Arka Planda Kalan Özelliklerden Olmama” Görüşü 129
(3) “Buluş Fonksiyonuna Özgülenme” Görüşü 130
(4) “İşlevsel Etkileşim Gösterme” Görüşü 131
(5) Görüşlerin Değerlendirilmesi 132
cc. “İlgili Olmak” Kriteri 134
(1) “İlgi” Kriterine Dair Genel Yaklaşımlar 134
(2) Unsur veya Araçların Kapsamına “Harici” Elementleri Dahil Eden Görüşün “İlgi” Kriterine Yaklaşımı 135
3. Dolaylı Kullanım Fiilinde Yer Alan Kişiler Bakımından 137
a. Dolaylı Kullanım Fiilini Gerçekleştiren (Unsur veya Araçları Teklif ya da Teslim Eden) Kişi 137
b. Dolaylı Kullanım Fiilinin Muhatabı (Buluşu Kullanma Yetkisi Olmayan Kişi) 139
aa. Genel Olarak 139
bb. SMK m. 86/3’teki Tercüme Hatası ve De Lege Ferenda Çözüm Önerisi 139
B. Sübjektif Koşullar 144
1. Sübjektif Koşullara İlişkin Bir Tasnif Kriteri Olarak “Piyasada Her Zaman Bulunabilirlik” 144
2. Unsur veya Araçların Piyasada Her Zaman Bulunabilen Ürünlerden Olmaması Durumunda Aranan Koşullar 146
a. Unsur veya Araçların Buluşun Kullanılmasına Yeterli Olduğunun Bilinmesi 146
b. Unsur veya Araçlar ile Buluşun Kullanılacağının Bilinmesi 147
aa. “Bilme” Unsuru 147
bb. “Kararlılık/Kanaat” Unsuru 149
cc. İkame Unsur Olarak “Durumun Yeterince Açıklığı” 150
3. Unsur veya Araçların Piyasada Her Zaman Bulunabilen Ürünlerden Olması Durumunda Aranan Koşullar 154
4. Önleme Hakkı Kapsamında Sübjektif Koşullara İhtiyaç Olup Olmadığı Hakkında Düşünceler 156
Üçüncü Bölüm
DOLAYLI KULLANIM FİİLİ İLE
PATENT HAKKININ İHLAL EDİLMESİ
(DOLAYLI PATENT İHLALİ)
I. PATENT İHLALİ KAVRAMI VE MEVZUATTA DÜZENLENİŞİ 159
II. DOĞRUDAN VE DOLAYLI PATENT İHLALİ AYRIMI 161
A. Doğrudan Patent İhlali 161
B. Dolaylı Patent İhlali 166
C. Doğrudan Patent İhlali ile Dolaylı Patent İhlali Arasındaki Bağlılık İlişkisi 168
1. SMK m. 86/1 Hükmü Açısından Bağlılık İlişkisi 168
2. SMK m. 86/2 Hükmü Açısından Bağlılık İlişkisi 171
III. DOLAYLI PATENT İHLALİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 174
A. Patent Hukukuna Özgü Tehlike Fiili 174
1. Genel Olarak 174
2. “Somut Tehlike” Fiili 175
3. Tehlike İddiasına Karşı Savunmalar 176
a. Tehlikenin Gerçekleşmesinin İmkansız Olduğu Savunması 176
b. Gerekli Tedbirlerin Alındığı Savunması 177
B. Dolaylı Patent İhlalinin “Doğrudan Patent İhlaline Katılma” Teşkil Ettiği Durumlar 180
1. Genel Olarak 180
2. Doğrudan Patent İhlaline Katılmanın Olası Görünüm Biçimleri 181
a. Birlikte Faillik 181
b. Dolaylı Faillik 182
c. Yardım Eden Sıfatıyla Katılma 183
d. Teşvik Eden Sıfatıyla Katılma 185
e. Patent Hukukuna Özgü Yan Yana Faillik 186
IV. DOLAYLI PATENT İHLALİ HALİNDE UYGULANACAK HÜKÜM 189
A. Sorunun Tespiti ve Mevcut Görüşler 189
B. Görüşlerin Değerlendirilmesi 191
1. Tehlike Fiili Bakımından 191
2. Katılma Fiili Bakımından 196
V. DOLAYLI PATENT İHLALİ HALİNDE İLERİ SÜRÜLEBİLECEK TALEPLER 199
A. Tespit Talepleri 199
B. Muhtemel Tecavüzün Önlenmesi Talebi 202
1. Genel Olarak 202
2. Dolaylı Patent İhlali Bakımından Tecavüzün Önlenmesi Talebi 204
C. Tecavüzün Durdurulması Talebi 208
1. Genel Olarak 208
2. Dolaylı Patent İhlali Bakımından Tecavüzün Durdurulması Talebi 208
D. Tecavüzün Kaldırılması Talebi 210
E. Tazminat Talebi 211
1. Patent İhlalinden Doğan Zararın Tazmininde Genel Esaslar 211
a. Hukuka Aykırılık 212
b. Zarar 212
aa. Maddi Zarar 212
(1) Fiili Zarar 212
(2) Yoksun Kalınan Kazanç 213
bb. Manevi Zarar 215
cc. İtibar Kaybından Doğan Zarar 216
c. Nedensellik Bağı 217
d. Zarar Tazmininde “Kusur” Şartının Varlığı Sorunu 219
aa. Mevcut Görüşlerin Değerlendirilmesi 219
bb. Kusurun Bulunmaması Halinde Başvurulabilecek Kanun Yolları 221
e. Tazminat Sorumlusu 224
2. Dolaylı Patent İhlali Bakımından Tazminat Talebi 225
a. Hukuka Aykırılık 225
b. Tazmini Gereken Zarar 226
c. Nedensellik Bağı 230
d. Dolaylı Patent İhlalinde Kusur 231
e. Sorumluluk Dağılımı 236
F. Tecavüzün Giderilmesine Yönelik Diğer Talepler 239
G. Kararın İlanı ve İlgililere Tebliği Talebi 241
H. Bilgi ve Belge Talebi 242
İ. İhtiyati Tedbir Talebi 243
J. Patent İhlali Nedeniyle İleri Sürülebilecek Taleplerde Taraflar, Görevli–Yetkili Mahkeme ve Zamanaşımı 244
Sonuç 249
Kaynakça 255
Kavramlar Dizini 271