Araç Paylaşım Modelinin Haksız Rekabet Açısından Değerlendirilmesi

Araç paylaşım modeli, son yıllarda çevrimiçi araç paylaşım uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte oldukça popüler hale gelmiştir. Bu uygulamaların kullanımı, erişim kolaylığı ve uygun fiyatlı yolculuk seçenekleri sunması sayesinde her geçen gün artmaktadır. Ancak, bu hızlı yaygınlaşma, araç paylaşım uygulamalarının yasal temeline ilişkin tartışmalara neden olmaktadır.

Bu çalışma, çevrimiçi araç paylaşımının yaygınlaşması ve tüketici sayısının artmasıyla birlikte ortaya çıkan yasal sorunları özellikle haksız rekabet düzenlemeleri çerçevesinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, en yaygın araç paylaşım modeli olan Uber uygulaması örneğinden yola çıkılarak bu yenilikçi ve başarılı iş modelinin özellikle taksi operatörleri tarafından öne sürülen haksız rekabet iddiaları nedeniyle yaptırımlarla karşı karşıya kalması ele alınmaktadır. Çalışmada Uber'in paylaşım ekonomisindeki yeri ve getirdiği yenilikler değerlendirilirken, araç paylaşım konseptinin iş modeli ve yıkıcı yenilikçi etkisi, uluslararası otoriteler nezdindeki uygulamalar ve örnek mahkeme kararları da incelenmektedir.

Bu çalışmada ayrıca, Uber'in Türkiye'deki yasal konumu, karşılaştığı hukuki engeller haksız rekabet hükümleri kapsamında değerlendirilerek Uber ve benzeri araç paylaşım uygulamaları için uygulanabilir bir yasal çerçeve ve tanımlamanın olup olmadığına dair tahlil sunulmaktadır.

(Tanıtım Bülteninden)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ............................................................................................ 3
İÇİNDEKİLER............................................................................... 5
KISALTMALAR............................................................................ 9
ÖZ .................................................................................................. 13
ABSTRACT .................................................................................. 15
GİRİŞ............................................................................................. 17
I. BÖLÜM
ARAÇ PAYLAŞIM MODELİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
1. Taksi Hizmetlerine Genel Bakış..............................................21
2. Araç Paylaşım Uygulaması Uber ve İş Modeli ...................... 23
2.1. Paylaşım Ekonomisi ve Uber ..............................................32
2.2. Uber’in İş Modelinin Yıkıcı Etkisi ......................................38
3. Uber’in İş Modelinin Getirdiği Yasal Sorunlar .................... 43
II. BÖLÜM
ULUSLARARASI OTORİTELER VE ARAÇ PAYLAŞIM
MODELİ: UBER
4. Uluslararası Alanda Uber’in Konumu ...................................53
4.1. Dünya Ticaret Örgütü Örneği .............................................. 53
4.1.1. Dünya Ticaret Örgütüne Göre Uber ............................. 54
4.1.1.1. Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) ............ 55
4.1.1.2. Dünya Ticaret Örgütü Kapsamında Yolcu
Taşımacılığına İlişkin Taahhüt ve Sınırlandırmalar ............ 56
(i) ABD Kumar Vakası: Teknolojik Tarafsızlık İlkesi
ve İnternet Hizmetleri ...................................................... 60
(ii) Çin – Yayın ve Görsel-İşitsel Ürünler Vakası:
Teknolojik Tarafsızlık İlkesi ve Elektronik Ticaret ........ 63
(iii) DTÖ Sınıflandırmasının ve Teknolojik
Tarafsızlık İlkesinin Yolcu Taşımacılığı Piyasası
Üzerindeki Etkilerinin Sonuçları ve Analizi ................... 66
4.2. AB Örneği ........................................................................... 67
4.2.1. AB Komisyonu Çalışmaları .......................................... 77
(i) Mesleğe Erişimle İlgili Öneriler ..................................... 84
(ii) Mesleğin İcrasına İlişkin Öneriler ................................. 87
(iii) Toplu Taşıma ve Aktif Hareketliliğin
Entegrasyonuna İlişkin Öneriler ......................................... 92
4.2.2. ABAD İçtihatları .......................................................... 93
4.2.3. AB’deki Mahalli Mahkemelerin Uber’in Yasal
Durumuna İlişkin Yorumu.................................................... 105
1. Milano Mahkemesi (İtalya) Tarafından Karara
Bağlanan Dava .................................................................. 105
1.1. Mahkemenin Taksi Şoförleriyle Doğrudan ve
Haksız Rekabete Yol Açması Sebebiyle Uber
Faaliyetinin Yasaklanmasına İlişkin Kararı .................. 109
2. Fransız Anayasa Konseyi'nin Fransız Ulaştırma
Kanunu’nun Yeni Hükmüne İlişkin Kararı ....................... 113
2.1. Madde L. 3120-2 ve Önceden Ayarlanmış
Şoförlerin Kamuya Açık Yollarda Dolaşırken
Konumlarını ve Uygunluklarını Bir Harita Üzerinde
Gösterme Yasağının Anayasa’ya Uygunluğu ............... 115
2.1.1. Anayasal Girişim Özgürlüğü İlkesinin İhlal
Edildiği İddiası........................................................... 116
2.1.2. Anayasa’nın Kanun Önünde Eşitlik İlkesinin
İhlal Edildiği İddiası .................................................. 116
2.1.3. Uber'in Ücretsiz Kullanım Hakkını
Engellediği için Anayasal Olarak Korunan
Mülkiyet Haklarının İhlal Edildiği İddiası ................ 117
2.2. L. 3122-2 Maddesi ve Uzaklık Yerine Sadece
Seyahat Süresine Göre Fiyat Belirleme
Yükümlülüğünün Teşebbüs Serbestisi İlkesinin İhlali
Nedeniyle Anayasa’ya Aykırılığı ..................................117
2.3. Madde L.3122-9 ve Önceden Ayarlanmış
Şoförlerin Talep Edilen Ulaşım Hizmetini
Tamamladıktan Sonra Tekrar Bekleme Yerine Gelme
Yükümlülüğünün (return-to-garage rule) Anayasa’ya
Uygunluğu ..................................................................... 118
2.3.1. Teşebbüs Hürriyeti ve Seyahat Hürriyetinin
İhlali İddiası ............................................................... 119
2.3.2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesine Aykırılık
İddiası ......................................................................... 119
4.3. ABD Örneği ............................................................121
4.3.1. Uygulanabilir Yasal Çerçeve ve Mahkeme
Kararları ..................................................................... 121
(i) California Kamu Hizmetleri Komisyonu
Kararı ve Yeni Bir Kategorinin Tanımlanması:
“Ulaştırma Ağı Şirketleri” (Transportation
Network Companies (TNC)) .................................. 121
1) Uber'in Yalnızca Bilgi Sağlayıcı Olduğu İddiasına
Karşı Komisyonun Yargı Yetkisi Beyanı.......................... 125
2) Komisyonun, Uber'in Google Güç Ölçer (Google
Power Meter) ile Olan Benzerliğini İleri Sürmesine
İtiraz Etmesi ve Uber’in Hizmet Sağlayıcı Niteliğini
Açıklaması ......................................................................... 128
3) Ücretlerin Önceden Düzenlenmiş Olarak
Belirlenmesinin Uber’in Ulaşım Ağı Şirketi (TNC)
Olarak Belirlenmesinin Üzerindeki Etkisi ........................ 130
4) Araç Paylaşımı Muafiyetinin Ulaşım Ağı
Şirketlerinin Yürüttüğü İşlere Uygulanmaması ................ 132
5) Ulaşım Ağı Şirketlerinin (TNC) Tanımına İlişkin
Sonuçlar ............................................................................. 134
(ii) Kaliforniya Çalışma Komiserinin Kararı
Doğrultusunda Uber Sürücülerinin “Bağımsız Üçüncü
Taraf Sağlayıcılar” Olarak Nitelendirilmesi ......................... 135
1) Davaya İlişkin Somut Olgular ...................................... 136
2) Mahkemenin Kararı ve Sürücünün Uber Çalışanı
Olarak Değerlendirilmesi .................................................. 138
III. BÖLÜM
TÜRKİYE’DE ARAÇ PAYLAŞIM MODELİ: UBER VE
HAKSIZ REKABET KAVRAMI
5. Uber’in Türkiye’deki Faaliyetleri ........................................ 143
5.1. Türkiye’de Yasal Durum ................................................... 146
5.2. Türkiye’de Rekabet ve Haksız Rekabet Kavramı ............. 148
5.2.1. Haksız Rekabetin Kapsamı ......................................... 151
5.2.2. Haksız Rekabetin Şartları ........................................... 152
5.2.3. Haksız Rekabet Teşkil Eden Fiiller ............................ 153
5.2.4. Rekabet Yasağı ........................................................... 154
5.3. Uber’in Türkiye’deki Haksız Rekabet Davası .................. 154
5.3.1. Kararın Gerekçesinde Yer Alan TTK 55/1-e
Maddesi................................................................................. 161
(i) “İş şartları” Kavramı .................................................... 163
(ii) İş Şartlarına Uyması Gereken Rakipler....................... 163
(iii) İş Şartlarına Aykırılık................................................. 167
5.3.2. TTK 55/1-e Maddesinin Uber Davasına
Uygulanabilirliği ................................................................... 169
SONUÇ........................................................................................ 177
KAYNAKÇA .............................................................................. 183