"Prof. Dr. Baki Kuru’nun yeni çıkan Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, aynı zamanda hâkim ve avukatlar için kısa bir başvuru kitabıdır. Çünkü, bu Kitapta Yargıtay’ın son kararlarına bir ders kitabına oranla daha fazla yer verilmiştir." (Tanıtım Yazısı)
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VII
KISALTMALAR CETVELİ IX
BİBLİYOGRAFYA XIII
İÇİNDEKİLER XV
§ 1. MEDENÎ USUL HUKUKUNUN YARGI ÇEŞİTLERİ İÇİNDEKİ
YERİ ve BÖLÜMLERİ 1
A) Yargısal faaliyet (yargı) 1
B) Yargı yolları 1
I - Anayasa yargısı 2
II - İdarî yargı 2
III - Askerî yargı 3
IV - Adli yargı 3
C) Medenî yargının diğer yargı çeşitlerinden farkı 4
I - Medenî yargının anayasa yargısından farkı 4
II - Medenî yargının idari yargıdan farkı (idarî yargının görev alanı) 4
1) Kural 4
2) İdari yargının görev alanına girmeyen bazı davalar (Medenî yargının
görev alanına giren bazı davalar) 5
III - Medenî yargının ceza yargısından farkı 5
D) Yargı yolu itirazı ve uyuşmazlığı 6
§ 2. ÇEKİŞMELİ YARGININ NİTELİĞİ ve ÖNEMİ 7
§ 3. MEDENÎ USUL HUKUKUNUN KAYNAKLARI 9
A) Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) 9
B) Diğer kanunlardaki usul hükümleri 9
C) Özel mahkemeler için konulmuş özel usul hükümleri 9
D) Bölge Adliye ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet
Başsavcılıkları İdarî ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair
Yönetmelik (Yönetmelik) 10
E) Yargıtay kararları 10
Birinci Bölüm
M A H K E M E L E R
§ 4. MAHKEMELER TEŞKİLÂTI 11
A) Genel bilgi 11
B) İlk derece mahkemeleri 11
I - Genel mahkemeler 11
II - Özel mahkemeler 14
C) Kontrol mahkemesi 15
I- Genel bilgi 15
II- Yargıtay 15
III- Yargıtay’ın teşkilâtı 15
IV - Yargıtay’ın görevleri 16
§ 5. MAHKEMELERDE ÇALIŞAN KİŞİLER 18
A) Hâkimler 18
I - Hâkimlik mesleğine giriş 18
II - Hâkimlik mesleği 18
III - Hâkimlerin bağımsızlığı ve teminatı 19
IV - Hâkimlerin sorumluluğu 21
B) Adliye personeli 21
§ 6. HÂKİMİN DAVAYA BAKMAKTAN YASAKLILIĞI ve REDDİ
(m.34-44) 22
A) Hâkimin davaya bakmasının yasak olması 22
I - Hâkimin davaya bakamayacağı haller (yasaklılık sebepleri) 22
II - Hâkimin çekinmesi (istinkâfı) usulü 23
B) Hâkimin reddi 23
I- Ret sebepleri (m.36) : 23
II- Hâkimin reddi usulü 25
1) Taraflardan birinin hâkimi reddetmesi 25
2) Hâkimin çekilmesi (kendini reddetmesi) 28
III - Yargıtay başkan ve üyelerinin reddi 28
IV- Zabıt kâtibinin reddi (m.45) 29
§ 7. MAHKEMELERİN ÇALIŞMASINA İLİŞKİN DIŞ ŞARTLAR 30
A) Mahkeme işlerinin görüldüğü yer 30
B) Mahkeme işlerinin görüldüğü zaman 30
C) Mahkemelerde kullanılan dil (lisan) 31
D) Duruşma’nın aleniliği (aleniyet ilkesi) (m.28) 31
E) Duruşma’nın düzeni 31
MAHKEMELERİN GÖREV VE YETKİSİ
§ 8. GÖREV 34
A) Genel bilgi 34
B) Görevli mahkemeler 34
I-Sulh hukuk mahkemesinin görevine giren davalar 34
II- Asliye mahkemelerinin görevine giren davalar 37
1) Genel bilgi 37
2) Ticarî davalar 37
3) Ticaret mahkemeleri 38
4) Asliye hukuk mahkemesinin görevine giren davalar 40
C) Görev kurallarının niteliği 42
D) Mahkemenin görevli olup olmadığının incelemesi 42
E) Görevsizlik kararı 43
F) Görevsizlik kararı üzerine yapılacak işlemler 44
I- Genel bilgi 44
II- İki hafta içinde görevsizlik kararı vermiş olan mahkemeye
başvurulmasının sonuçları 44
III- İki hafta içinde görevsizlik kararı vermiş olan mahkemeye
başvurulmamış olmasının sonuçları 46
§ 9. YETKİ (m.5-19) 48
A) Genel bilgi 48
B) Genel ve özel yetki kuralları 49
I- Genel yetki (m.6) 50
1) Gerçek kişilerin yerleşim yeri 50
2) Tüzel kişilerin yerleşim yeri 50
3) Davalı sayısının birden fazla olması halinde genel yetkili mahkeme 51
4) Genel yetki kuralının niteliği 52
II - Özel yetki kuralları (m.8 ve m.10 vd) 52
1) Bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak davalarda yetki 52
2) Sözleşmeden doğan davalarda yetki 53
3) Şubenin bulunduğu yer mahkemesinin yetkisi (m.14) 55
4) Sigorta sözleşmelerinden doğan davalarda yetki (m.15) 56
5) Haksız fiilden doğan davalarda yetki (m.16) 56
6) Karşı davada yetki 56
7) Mirastan doğan davalarda yetki (m.11) 56
8) Taşınmazın aynından doğan davalarda yetki (m.12) 57
9) Delil Tespiti için yetki 58
10) Diğer kanunlardaki özel yetki kuralları (m.5) 58
C)Yetki sözleşmesi (tarafların sözleşme ile yetkisiz mahkemeyi yetkili
kılmaları) 59
I- Yetki sözleşmesi yapılamayacak olan haller 59
II- Yetki sözleşmesi yapılabilecek olan haller 60
III- Yetki sözleşmesinin hukuki niteliği 60
IV- Yetki sözleşmesi iki şekilde yapılabilir 60
V- Yetki sözleşmesinin şekli 60
VI- Uyuşmazlığın belirli olması 61
VII- Mahkemenin belirli olması 61
VIII- Münhasır yetki sözleşmesi 62
IX- Yetki sözleşmesinin etkisi 62
X- Davalının yetki itirazında bulunmaması 62
D) Yetki itirazı 62
I- Kesin yetki hallerinde yetki itirazı 63
II- Kesin yetki olmayan hallerde yetki itirazı 63
1) Yetki itirazında bulunma süresi 63
2) Yetki itirazının yapılması 63
3) Yetki itirazının incelenmesi 64
E) Yetki itirazının reddi 65
F) Yetkisizlik kararı 65
G) Yetkisizlik kararı üzerine yapılacak işlemler 66
I-Genel bilgi 66
II-İki hafta içinde yetkisizlik kararını vermiş olan mahkemeye
başvurulmasının sonuçları 67
III- İki hafta içinde yetkisizlik kararını vermiş olan mahkemeye
başvurulmamış olmasının sonuçları 69
§ 10. YARGI YERİ BELİRLENMESİ (m.21-23) 71
A) Yargı yeri belirlenmesini gerektiren haller 71
B) Yargı yeri belirlenmesi usulü 71
§ 11. GENEL MAHKEMELER ARASINDA İŞBÖLÜMÜ 72
A) Hukuk davalarında işbölümü 72
I - Birden fazla sulh hukuk mahkemesi arasındaki işbölümü 72
II - Birden fazla asliye hukuk mahkemesi arasındaki işbölümü 72
B) Ticari davalarda işbölümü 73
C) Bir yerdeki birden fazla özel mahkeme arasındaki işbölümü 73
§ 12. GENEL MAHKEME - ÖZEL MAHKEME İLİŞKİSİ 74
A) Ayrı özel mahkeme bulunan yerler 74
B) Ayrı özel mahkeme bulunmayan yerler 74
§ 13. HUKUK MAHKEMELERİ İLE İDARÎ MAHKEMELER
ARASINDAKİ İLİŞKİ 76
A) Yargı yolu kavramı 76
B) Yargı yolu (görev) itirazı 77
I - Hukuk mahkemesinde yargı yolu itirazı 77
II - İdare mahkemesinde yargı yolu (görev) itirazı 78
§ 14. YARGI YOLU (görev) UYUŞMAZLIĞI 80
A) Uyuşmazlık Mahkemesi 80
B) Hukuk mahkemesi ile idare mahkemesi arasında yargı yolu (görev)
uyuşmazlığı 81
I - Hukuk mahkemesi ile idare mahkemesi arasında olumlu görev
(yargı yolu) uyuşmazlığı 81
1) Danıştay Başsavcısının olumlu görev uyuşmazlığı çıkarması
(UMK m.10-13) 81
2) Hukuk mahkemesinin ve idare mahkemesinin aynı dava için
kendilerini görevli saymaları (UMK m.17) 82
II - Hukuk mahkemesi ile idare mahkemesi arasında olumsuz yargı yolu
(görev) uyuşmazlığı 83
III - Hukuk mahkemesinin uyuşmazlık mahkemesine başvurması 84
C) Hüküm uyuşmazlığı 84
§ 15. İSTİNABE 85
A) Genel bilgi 85
B) Türk mahkemeleri arasında hukuki yardım (istinabe) 85
C) Türk mahkemeleri ile yabancı mahkemeler arasında hukuki yardım (istinabe) 86
§ 16. MAHKEMELERE YARDIMCI ORGANLAR 88
A) Avukatlar 88
B) Savcılar 89
C) Noterler 90
İkinci Bölüm
D A V A
§ 17. GENEL BİLGİ 91
§ 18. TARAFLAR (m.50-56, m.124) 93
A) Genel bilgi 93
B) Taraf ehliyeti (yeteneği) 94
I - Gerçek kişilerin taraf ehliyeti 94
1) Her gerçek kişinin taraf ehliyeti vardır 94
2) Ölüm ile taraf ehliyeti son bulur 94
3) Dava açıldıktan sonra (dava sırasında) taraflardan birinin ölmesi 95
II - Tüzel kişilerin taraf ehliyeti 97
1) Özel hukuk tüzel kişilerinin taraf ehliyeti 97
2) Kamu tüzel kişilerinin taraf ehliyeti 98
III- Tüzel kişiliği bulunmayan toplulukların taraf ehliyeti de yoktur 99
1) Adi ortaklığın taraf ehliyeti yoktur 99
2) Miras ortaklığının taraf ehliyeti yoktur 100
3) Kat malikleri kurulunun taraf ehliyeti yoktur 102
IV - Taraf ehliyeti dava şartıdır (m.114/1-d) 102
C) Dava ehliyeti (m.51) 103
I- Gerçek kişilerin dava ehliyeti 103
II - Tüzel kişilerin dava ehliyeti 104
D) Dava takip yetkisi (m.53) 105
E) Taraf sıfatı (husumet) 105
F) Tarafların değişmesi 107
§ 19. DAVAYA VEKÂLET (tarafların davada temsili) (m.71-83) 109
A) Giriş 109
B) Davayı avukat aracılığı ile takip etmek zorunlu değildir 109
C) Davada vekil olabilecek kişiler (davaya vekâlet ehliyeti) 110
D) Davaya vekâlet ehliyeti olmayan kişilerin dava takip etmesi 111
E) Vekâletin verilmesi (temsil yetkisi verilmesi) 111
F) Vekâletnamenin mahkemeye verilmesi 112
G) Davaya vekâletin kapsamı 112
I- Davaya vekâletin kanunî kapsamı (m.73) (vekile özel yetki verilmesini
gerektirmeyen işlemler) 113
II - Vekile özel yetki verilmesini gerektiren işlemler 113
III- Vekilin özel yetkilerini kullanması 114
H) Davanın birden fazla vekil ile takibi (m.75) 115
J) Davaya vekâletin sona ermesi 115
1) Vekilin istifası (çekilmesi) 115
2) Vekilin azli (vekillikten çıkarılma) 116
K) Vekâleti sona erdirmeyen haller 118
L) Vekil ile takip edilen davalarda vekâlet verenin durumu 119
§ 20. DAVA ŞARTLARI 120
A) Dava şartları kavramı 120
B) Dava şartlarının çeşitleri 120
I- Mahkemeye ilişkin dava şartları 120
II - Taraflara ilişkin dava şartları 123
III - Dava konusuna ilişkin dava şartları 124
IV - Diğer kanunlardaki özel dava şartları 129
C) Dava şartlarının incelenmesi 129
§ 21. DAVA ÇEŞİTLERİ (m.105-113) 132
A) Mahkemeden istenen hukuki korunmaya göre dava çeşitleri 132
I - Eda davası (m.105) 132
II - Tespit davası (m.106) 133
III - İnşaî davalar (yenilik doğuran davalar) 136
B) Talep sonucunun niceliğine göre dava çeşitleri 139
I - Terditli davalar (m.111) 139
II- Seçimlik davalar (m.112) 141
III - Davaların yığılması (objektif dava birleşmesi) (m.110) 142
IV- Mütelâhik davalar : hakların (sebeplerin) yarışması (telâhuku) 143
V- Kısmî dava (m.109) 145
VI- Belirsiz alacak davası (m.107) 147
VII- İdari yargıda genişletilmiş kısmî dava 149
VIII- Topluluk davası (m.113) 150
§ 22. GENEL (YAZILI) YARGILAMA USULÜ 151
§ 23. DAVA’NIN AÇILMASI 153
A) Genel bilgi 153
B) Davanın açılması (m.118 vd) 153
I - Dava dilekçesinin içeriği 153
1) Mahkemenin adı (m.119/1-a) 154
2) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri (m.119/1-b) 154
3) Davanın konusu 156
4) Vakıalar (dava sebebi) 157
5) Delillerin dava dilekçesine yazılması gerekir (zorunludur) 158
6) Dayanılan hukuki sebepler (m.119/1-g) 159
7) Açık bir şekilde talep sonucu (m.119/1-ğ) 160
8) İmza 161
II- Dava dilekçesinin yazılması 162
III - Dava dilekçesinin verilmesi 162
1) Dava dilekçesinin verileceği yer 162
2) Dava dilekçesine davalı sayısı kadar örnek eklenir (m.118/1,c.2) 162
3) Yazılı delillerin dava dilekçesi ile birlikte verilmesi 163
4) Yargılama harçlarının yatırılması 163
5) Gider avansının yatırılması 163
6) Davacı, dava açarken teminat göstermek zorunda değildir 164
7) Davanın açılma saati 164
8) Adlî tatilde de her türlü dava açılabilir (m.103/3). 164
9) Dava dilekçesinin davalıya tebliği 164
10) Dava açılması üzerine, taraflar hemen duruşmaya çağırılmaz 165
IV - Davanın açılma zamanı 165
C) Dava açılmasının sonuçları 166
I - Dava açılmasının maddî hukuk bakımından sonuçları 166
II - Dava açılmasının usul hukuku bakımından sonuçları 167
D) Dava dilekçesinde faiz istenmesi 168
§ 24. DAVAYA CEVAP (m.126-131) 170
A) Genel bilgi 170
B) Davalının cevapları (savunma biçimi) 170
I - Davalının davayı kabul etmesi 170
II - Davalı, dava dilekçesindeki vakıalara karşı koyabilir 171
III - Davalının yeni (karşı) vakıalar ileri sürmesi (savunma vasıtaları) 172
C) Cevap dilekçesi (m.126-131) 175
I - Cevap dilekçesinin içeriği 175
1) Mahkemenin adı 175
2) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri 175
3) Davalının T.C. kimlik numarası 175
4) Yasal temsilcilerin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri 175
5) Vakıalar 175
6) Delillerin cevap dilekçesine yazılması gerekir 176
7) Hukuki sebepler 177
8) Açık bir şekilde talep sonucu 178
9) İmza 178
10) Eksikliklerin giderilmesi için süre verilmesi 178
II- Cevap dilekçesinin yazılması 178
III- Cevap dilekçesinin mahkemeye verilmesi 178
D) Cevap süresi 179
E) Cevap dilekçesi verilmesinin sonuçları 180
I - Davalı davanın esasına girmiş olur 180
II- Savunmayı genişletme yasağı, cevap dilekçesinin verilmesi ile değil,
ikinci cevap dilekçesinin verilmesi ile başlar 180
F) Cevap süresi içinde cevap dilekçesi verilmemesinin sonuçları 181
I- Davalının vakıaları inkâr etmiş sayılması (m.128) 181
II - Savunmayı genişletme yasağı 181
G) Cevap süresi geçtikten sonra cevap dilekçesi verilmesi 182
§ 25. CEVABA CEVAP DİLEKÇESİ ve İKİNCİ CEVAP DİLEKÇESİ
(m.136) 184
A) Cevaba cevap dilekçesi (m.136) 184
I- Cevaba cevap dilekçesi verme süresi 184
II- Cevaba cevap dilekçesinin içeriği 184
III- Davacı iddiasını genişletebilir veya değiştirebilir 185
IV- Cevaba cevap dilekçesinin verilmesi 185
V- Cevaba cevap dilekçesinin verilmesinin sonuçları 185
1) İddianın (davanın) genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı 185
2) İddianın (davanın) değiştirilmesi sayılan haller 186
3) Davayı değiştirme (ve genişletme) yasağının istisnaları 187
4) Davayı değiştirme zamanı 188
5) Davayı değiştirmenin (veya genişletmenin) etkisi 188
6) Davanın tekrar değiştirilmesi (veya genişletilmesi) 188
7) Davalının davayı değiştirmeye açık biçimde muvafakat etmemesi
(itiraz etmesi) 189
8) Davayı değiştirmenin (ve genişletmenin) yasak olmadığı haller
(davayı değiştirme ve genişletme yasağına tâbi olmayan haller) 189
9) Davayı değiştirme (veya genişletme) sayılmayan haller 190
VI- Davalının cevap dilekçesi vermemesi halinde, davacı cevaba cevap
dilekçesi (m.136) veremez 190
VII - Cevaba cevap süresi geçtikten sonra cevaba cevap dilekçesi verilmesi 191
VIII - Davalının ön inceleme aşamasına kadar hiç cevap dilekçesi vermemesi 191
B) İkinci cevap dilekçesi (m.136) 191
I- İkinci cevap dilekçesini verme süresi 191
II- İkinci cevap dilekçesinin içeriği 192
III- Davalı, ikinci cevap dilekçesi ile savunmasını genişletebilir veya
değiştirebilir 192
IV- İkinci cevap dilekçesinin verilmesi 193
V- İkinci cevap dilekçesinin verilmesinin sonuçları 193
1) Dilekçeler aşaması sona erer 193
2) Savunmayı genişletme ve değiştirme yasağı başlar 193
3) Savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi sayılan haller 193
4) Savunmayı genişletme ve değiştirme yasağının istisnaları 196
a) Davacının açık muvafakati 196
b) Islah 197
5) Savunmayı genişletme veya değiştirme zamanı 197
6) Savunmayı genişletmenin (veya değiştirmenin) etkisi 197
7) Savunmanın tekrar genişletilmesi veya değiştirilmesi 198
8) Savunmayı genişletmenin ve değiştirmenin yasak olmadığı haller 198
9) Savunmayı genişletme veya değiştirme sayılmayan haller 199
VI- Davacının cevaba cevap dilekçesi vermemesi halinde davalı ikinci
cevap dilekçesi (m.136) veremez 199
VII - Süresi geçtikten sonra ikinci cevap dilekçesi verilmesi 199
C) Davalının ön inceleme duruşmasına kadar cevap dilekçesi vermemesi 200
D) İddia ve savunmanın genişletilmesi (veya değiştirmesi) yasağı aynı davada
söz konusu olur 200
§ 26. ÖN İNCELEME (m.137-142) 201
A) Genel bilgi 201
B) Duruşmasız ön inceleme 201
C) Ön inceleme duruşması 201
D) Hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında karar verilmesi 204
Üçüncü Bölüm
§ 27. TAHKİKAT (m.143 vd) 205
A) Genel bilgi 205
I- Tahkikat yapılmasına gerek olmayan haller 205
II- Tahkikat yapılmasına gerek olan haller 206
B) Tahkikatın yapılış biçimi (şekli) 206
C) Yargılamaya hâkim olan ilkeler (m.24-33) 211
I- Tasarruf ilkesi (m.24) 211
II- Taleple bağlılık ilkesi (m.26) 211
III - Taraflarca getirilme (hazırlama) ilkesi (m.25) 211
IV- Kendiliğinden (re’sen) araştırma ilkesi 213
V- Dürüst davranma ve doğruyu söyleme yükümlülüğü (m.29) 214
VI- Hukuki dinlenilme hakkı (m.27) 214
VII- Usul ekonomisi ilkesi (m.30) 216
VIII- Adil yargılanma hakkı 218
IX- Hukukun uygulanması 218
1) Türk hukukunun uygulanması 218
2) Yabancı hukukun uygulanması (MÖHUK m.2) 220
X- Aleniyet ilkesi (m.28) 220
XI- Yargılamanın sevk ve idaresi 220
XII- Doğrudanlık ilkesi 220
D) Tahkikatın yapılması (m.143 vd) 221
§ 28. İSTİCVAP (tarafın sorguya çekilmesi) (m.169-175) 224
A) Genel bilgi 224
B) İsticvabın konusu 225
C) İsticvap kararı 225
D) Tarafın kendisi isticvap edilir (sorguya çekilir) 225
E) İsticvap davetiyesi (m.171) 226
F) İsticvap usulü (isticvabın yapılması) 227
Dördüncü Bölüm
DELİLLER (kanıtlar)
§ 29. DELİLLER HAKKINDA GENEL HÜKÜMLER 229
A) İspat ve delil 229
I- İspat 229
II- Delil (kanıt) 230
B) Delilin (ispatın) konusu 230
C) İspat yükü (HMK m.190 ; MK m.6) 231
I- Genel kural 232
II- Genel kuralın istisnaları 233
1) İspat yükünün kanunla belirlendiği haller 233
2) İspat yükü normal durumun aksini iddia eden tarafa düşer 233
III- Karşı delil (m.191) 236
D) Delillerin gösterilmesi 237
I- Dilekçeler aşamasında delillerin gösterilmesi 237
II- Yazılı delillerin ön inceleme aşamasında gösterilmesi 237
III- Delillerin hasredilmesi 237
IV- Deliller taraflarca gösterilir 239
E) Delillerin incelenmesi 241
F) Hukuka aykırı olarak elde edilmiş olan deliller 241
G) Delil çeşitleri 241
I- Kesin deliller 241
II- Takdirî deliller 242
KESİN DELİLLER 243
§ 30. İKRAR (m.188) 244
A) İkrarın niteliği ve konusu 244
B) İkrarın yapılış biçimi 245
C) İkrardan dönme 245
D) İkrarın etkisi (hükmü) 246
E) İkrarın çeşitleri ve bölünmesi 247
I- Basit ikrar (âdi ikrar) 247
II- Vasıflı ikrar (nitelikli ikrar) 247
III- Bileşik ikrar 247
1) Bağlantılı bileşik ikrar 248
2) Bağlantısız bileşik ikrar 248
IV- İspat yükü yer değiştirmemek şartı ile ikrar bölünebilir 249
V- İkrara eklenen vakıanın ileri sürülmesi iddia ve savunmanın
genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağına tâbidir 249
F) Mahkeme dışı ikrar 250
§ 31. BELGE (m.199) 251
§ 32. SENET 252
A) Kavram ve önemi 252
I - Kavram 252
II - Senet ispat şeklidir (şartıdır) 252
III - Senet delilinin önemi 253
B) Senet çeşitleri 254
I - Adi senetler 254
II - Resmî senetler 257
III - Senetlerdeki çıkıntı, kazıntı ve silintiler 260
C) Senetlerin mahkemeye verilmesi (ibrazı) 260
I - Genel bilgi 260
II - Senetlerin mahkemeye verilmesi (ibrazı) zorunluluğu 261
D) Senetle ispat zorunluluğu (tanıkla ispat yasağı) 262
I - Genel bilgi 262
II - İspat sınırından fazla hukuki işlemlerin senetle ispatı zorunludur 263
1) (birinci) Ana kural 263
2) İspat sınırı ile ilgili (birinci) ana kuralın istisnaları (tanıkla ispat
edilebilen hukuki işlemler) 266
III - Senede karşı senetle ispat zorunluluğu (tanıkla ispat yasağı) (m.201) 274
1) (İkinci) Ana Kural 274
2) Senede karşı senetle ispat zorunluluğunun istisnaları (senede karşı
tanıkla ispatın mümkün olduğu haller) 277
E) Güvenli elektronik imza 280
§ 33. TİCARİ DEFTERLERLE İSPAT (HMK m.222) 282
A) Genel bilgi 282
B) Ticari defterlerin sahibi aleyhine delil olması 283
I- Genel bilgi 283
II- Başka delillerle birlikte diğer tarafın ticari defterlerine dayanılması 283
III - Sadece diğer tarafın ticari defterlerine dayanılması 283
1) Bir tarafın yalnız diğer tarafın (hasmın) ticari defterlerine dayanması 284
2) Diğer tarafın ticari defterlerine dayanan tarafın tacir olması şart
değildir 284
3) Mahkemenin diğer tarafın defterlerinin ibrazına karar vermesi 284
C) Ticari defterlerin sahibi lehine delil olması 285
§ 34. YEMİN (m.225-239) 289
A) Yemin teklifi (m.227) 289
B) Kendisine yemin teklif edilen tarafın yemin için davet edilmesi ve buna
karşı davranışı 292
C) Yemin taraflarca eda olunur 295
D) Yemin hakkında usul hükümleri (m.233-238) 296
TAKDİRÎ DELİLLER 298
§ 35. TANIK (m.240-265) 299
§ 36. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ (m.266-287) 308
A) Bilirkişi kavramı ve tanıklıktan farkı 308
B) Bilirkişi incelemesini gerektiren haller 309
I- Bilirkişi incelemesinin zorunlu olduğu haller 309
II- Özel ve teknik bilgiyi gerektiren haller 309
III- Özel ve teknik bilgiyi gerektiren halleri hâkim takdir eder 310
IV- Hukuki sorunlar için bilirkişiye başvurulamaz 310
C) Bilirkişi incelemesine karar verilmesi 311
I- Tarafların bilirkişi incelemesi yapılmasını istemesi 311
II- Hâkimin kendiliğinden bilirkişi incelemesi yapılmasına karar vermesi 311
III- Bilirkişi sayısının belirlenmesi 312
IV- Bilirkişilerin görevlendirilmesi 312
V- Bilirkişiye yemin verdirilmesi zorunludur (m.271) 314
VI- Bilirkişinin görev alanının belirlenmesi 314
VII- Bilirkişinin görevini yapmaktan yasaklı olması ve reddi (m.272) 314
VIII- Bilirkişilik görevini kabulle yükümlü olanlar 315
IX- Bilirkişilik görevinin kapsamı 315
X- Bilirkişinin yetkileri 315
XI- Bilirkişi açıklamalarının tespiti ve bilirkişi raporu 316
1) Bilirkişinin sözlü açıklama yapması 316
2) Bilirkişi raporu 316
3) Bilirkişi raporuna itiraz 317
4) Bilirkişilerden sözlü olarak açıklama istenmesi veya ek rapor alınması 318
5) Yeni (ikinci) bilirkişi incelemesi 318
XII - Bilirkişinin oy ve görüşü hâkimi bağlamaz 319
D) Bilirkişinin sır saklama yükümlülüğü 320
E) Bilirkişinin ceza sorumluluğu 320
F) Bilirkişinin hukuki sorumluluğu 320
G) Bilirkişi raporunun başka bir davaya etkisi 320
§ 37. UZMAN GÖRÜŞÜ (m.293) 322
§ 38. KEŞİF (m.288-292) 323
A) Genel bilgi 323
B) Keşif kararı 323
C) Keşif giderleri 323
D) Keşif yapılması 324
E) Keşfe katlanma zorunluluğu (m.291) 327
F) Soybağı tespiti için inceleme 328
§ 39. DELİL SÖZLEŞMESİ (m.193 ve m.200/2) 329
A) Genel bilgi 329
B) Delil sözleşmesinin çeşitleri 330
I- Münhasır delil sözleşmesi 330
1) Genel bilgi 330
2) Hakem-bilirkişi sözleşmesi 331
II- Münhasır olmayan delil sözleşmesi 333
C) Delil sözleşmesinin şekli 333
I-Yazılı şekil 334
II- Delil sözleşmesinin mahkeme önünde yapılması 335
Beşinci Bölüm
YARGILAMA ve HÜKÜM
§ 40. TAHKİKATIN SONA ERMESİ, SÖZLÜ YARGILAMA ve
HÜKMÜN VERİLMESİ (m.184-186, 294-303) 337
I - Tahkikatın sona ermesi 337
II- Tahkikatın genişletilmesi 338
III - Sözlü yargılama 339
IV - Hükmün verilmesi 340
V- Toplu ticaret mahkemelerinde tahkikatın sona ermesi, sözlü yargılama
ve hükmün verilmesi (m.185) 342
§ 41. HÜKÜM (kararlar) (m.294-302) 345
A) Karar çeşitleri 345
I -Ara kararları 345
II - Nihaî kararlar 346
1) Hükümler (esasa ilişkin nihaî kararlar) 347
2) Usule ilişkin nihaî kararlar 347
3) Davanın konusuz kalması halinde verilen kararlar 348
B) Hüküm 349
I – Hükmün verilmesi 349
II – Hükmün içeriği 350
III - Taleple bağlılık ilkesi (m.26)(Talepten fazlaya veya başka bir şeye
hüküm verme yasağı) 354
IV - Taleplerden biri hakkında karar verilmemiş olması 356
V- Faiz hakkında hüküm verilmesi (hükümde faize ilişkin sorunlar) 357
VI - Hükmün yazılması 358
VII - Hükmün (ilâmın) taraflara verilmesi 359
VIII - Hükmün ilgili yerlere bildirilmesi 360
IX - Hükmün ilân edilmesi 360
X - Hükmün doğurduğu sonuçlar 361
Altıncı Bölüm
DAVADAKİ ÖZEL DURUMLAR
§ 42. ÖN SORUN (m.163-164) 363
§ 43. BEKLETİCİ SORUN (m.165) 365
§ 44. DAVA ARKADAŞLIĞI (m.57-60) 367
A) Genel Bilgi 367
I- Davaların yığılması (objektif dava birleşmesi) 367
II- Dava arkadaşlığı (sübjektif dava birleşmesi) 367
B) Mecburî dava arkadaşlığı (m.59-60) 368
I- Genel bilgi 368
II - Mecburî dava arkadaşlığı halleri (çeşitleri) 368
1) Maddî bakımdan mecburî dava arkadaşlığı 368
2) Şeklî bakımdan mecburî dava arkadaşlığı 370
III - Mecburî dava arkadaşlığının tâbi bulunduğu özel usul hükümleri 371
C) İhtiyarî dava arkadaşlığı (m.57-58) 375
I- Genel bilgi 375
II - İhtiyarî dava arkadaşlığının mümkün olduğu haller 376
1) Dava konusu olan hak veya borcun ortak olması 376
2) Ortak işlem 376
3) Davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukuki sebeplerin aynı veya
birbirine benzer olması 377
III - İhtiyarî dava arkadaşlığının tâbi bulunduğu özel usul hükümleri 377
1) Görevli mahkemenin belirlenmesi 377
2) Yetkili mahkeme 378
3) Dava açılması 378
§ 45. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ ve AYRILMASI (m.166-168) 383
A) Davaların birleştirilmesi 383
I- Genel bilgi 383
II- Davaların birleştirilmesi usulü 384
III- Davaların birleştirilmesi kararının sonuçları 386
B) Davaların ayrılması 388
I- Davaların ayrılması halleri 388
1) Aralarında bağlantı bulunmayan davaların ayrılması 388
2) Aralarında bağlantı bulunan davaların ayrılması 388
3) Mahkemece birleştirilmiş olan davaların ayrılması 389
II - Davaların ayrılması kararı ve sonuçları 389
III - Davaların ayrılması talebinin reddi 390
§ 46. DAVAYA MÜDAHALE (katılma) (m.65-69) 391
A) Fer’î müdahale (m.66-69) 391
I - Genel bilgi 391
II - Fer'î müdahalenin şartları 391
1) Görülmekte olan bir dava bulunması 391
2) Davaya müdahale tahkikat sona erinceye kadar mümkündür 392
3) Üçüncü kişinin davaya müdahale etmekte hukukî yararı bulunmalıdır 392
4) Teminat gösterme 392
III - Fer'î müdahale usulü 392
IV - Fer'î müdahilin davadaki durumu 393
B) Asli müdahale (m.65) 395
I - Genel bilgi 395
II- HMK ile asli müdahale düzenlenmiştir 396
III - Asli müdahalenin şartları 397
1) Görülmekte (derdest) olan bir dava bulunması 397
2) Asli müdahilin dava konusu üzerinde bir hak iddia etmesi gerekir 397
IV - Asli müdahale usulü 397
V - Asli müdahale davasının incelenmesi 398
§ 47. DAVANIN İHBARI (m.61-64) 399
A) Genel bilgi 399
B) Davanın ihbar edilebileceği üçüncü kişiler (m.61) 399
C) Davanın ihbarı usulü 400
I- Mahkeme dışında ihbar 400
II- Mahkeme vasıtasıyla ihbar 400
D) İhbarı alan üçüncü kişinin tutumu 402
I - Üçüncü kişinin davaya (fer’î) müdahale etmesi 402
II - İhbarı alan üçüncü kişinin mahkemeye hiç gelmemesi 403
III - İhbarı alan üçüncü kişinin duruşmaya (mahkemeye) geldiği halde,
davaya müdahale etmemesi 404
E) Davanın ihbar edilmemesinin sonuçları 404
Yedinci Bölüm
DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ (m.307-315)
§ 48. DAVADAN FERAGAT (m.307-312) 405
A) Genel bilgi 405
B) Davadan feragat edebilecek kişi 407
1) Davacı : Davadan ancak davacı feragat edebilir (m.307). 407
2) Davacı vekilinin davadan feragat etmesi 407
3) Yasal temsilcinin davadan feragat etmesi 408
4) Tüzel kişinin davadan feragat etmesi 408
C) Davadan feragatin zamanı 408
D) Davadan feragatin içeriği 409
E) Feragatin yapılması (şekli) 410
F) Davadan feragatin etkisi (sonucu) 412
I - Feragat ile dava (uyuşmazlık) sona erer 412
II - Feragat üzerine mahkemenin vereceği karar 412
1) Davanın feragat nedeniyle reddi kararı 412
2) Feragat halinde yargılama giderleri 413
III - Feragat üzerine verilen mahkeme kararı temyiz edilebilir 413
IV - Feragat (maddî anlamda) kesin hüküm teşkil eder 414
V - Feragat’ten dönülemez 414
VI - Feragat’in iptali 415
G) Her davadan feragat edilebilir 415
H) Mahkeme dışında davadan feragat 416
J) Esas haktan feragat 417
§ 49. DAVAYI KABUL (m.308-312) 419
A) Genel bilgi 419
B) Davayı kabul edebilecek kişi 420
C) Davayı kabul'ün zamanı 421
D) Davayı kabul’ün içeriği 421
E) Kabul'ün yapılması 422
I - Kabul mahkemeye karşı yapılır 422
II - Kabul, davalının tek taraflı irade beyanı ile tamamlanır 422
III - Davayı kabul davacının ve mahkemenin muvafakatine bağlı değildir
(m.309/2) 422
IV - Kabul beyanının açık olması gerekir 423
V - Kabul’ün şekli 423
1) Sözlü kabul 423
2) Yazılı (dilekçe ile) kabul 423
F) Davayı kabul'ün etkisi (sonucu) 424
I - Kabul ile dava (uyuşmazlık) sona erer 424
II - Kabul üzerine mahkemenin vereceği karar 424
1) Kabul nedeniyle (gereğince) davanın kabulü kararı 424
2) Kabul halinde yargılama giderleri 424
III - Kabul halinde verilen mahkeme kararının temyizi 426
IV - Kabul (maddî anlamda) kesin hüküm teşkil eder 426
V - Kabul'den dönülemez (rücu edilemez) 427
VI - Kabul'ün feshi (iptali) 427
G) Kabul ile davanın sona ermediği haller 427
H) Mahkeme dışında davayı kabul 428
§ 50. SULH 429
A) Genel bilgi 429
B) Sulh sözleşmesi yapabilecek kişiler 430
C) Sulh’un zamanı 431
D) Sulh’un içeriği 431
E) Sulh’un yapılması 432
I - Sulh sözleşmesi mahkeme huzurunda yapılır 432
II - Sulh’un şekli 432
F) Sulh’un etkisi (m.315) 433
I - Sulh ile dava sona erer 433
II - Sulh üzerine mahkemenin vereceği karar 433
1) Şarta bağlı sulh üzerine mahkemenin vereceği karar 433
2) Şarta bağlı olmayan sulh üzerine mahkemenin vereceği karar 433
3) Sulh halinde yargılama giderleri 434
III - Sulh üzerine verilen mahkeme kararının temyizi 435
IV - Sulh’un kesin hüküm teşkil etmesi 435
V - Sulh’ten dönülemez 436
VI - Sulh’un iptali 436
G) Sulh ile davanın sona ermediği haller 436
H) Mahkeme dışı sulh 437
J) Avukatların taraflar arasında dava dışı bir uzlaşma sağlaması 438
§ 51. ARABULUCULUK 440
§ 52. DAVA KONUSUNUN DEVRİ (m.125) 443
A) Genel bilgi 443
I - Kavram 443
II- Dava konusunun dava sırasında devri (el değiştirmesi) 443
III - Dava konusunun devri zamanı 444
B) Davalının dava konusunu devretmesi 445
I- Genel bilgi 445
II - Dava konusunu devralmış olan kişiye karşı davaya devam edilmesi 446
1) Genel bilgi 446
2) Davacının davayı kazanması (davanın kabulü) 448
3) Davacının davayı kaybetmesi (davanın reddi) 448
4) Dava konusunun bir bölümünün devri 448
III - Davanın dava konusunu devreden davalı hakkında tazminat davasına
dönüştürülmesi 449
C) Davacının dava konusunu devretmesi 450
§ 53. KARŞI DAVA (m.132-135) 453
A) Genel bilgi 453
B) Karşı dava açılabilmesinin şartları (m.132) 453
I- Asıl davanın açılmış ve hâlen görülmekte olması (m.132/1-a) 453
II - Karşı davanın aynı yargılama usulüne tâbi olması gerekir 454
III- Hukukî yarar 455
IV - Asıl dava ile karşı dava arasında yakın ilişki bulunmalıdır 455
1) Takas veya mahsup talebi (m.132/1-b) 455
2) Asıl dava ile karşı dava arasında bağlantı bulunması (m.132/1-b;
m.166/4) 456
V - Karşı dava açılamayacak olan haller 458
C) Karşı davanın açılması 458
D) Karşı davaya cevap 460
E) Karşı davanın incelenmesi 461
I - Asıl dava ile karşı dava birlikte incelenir 461
II - Karşı dava bağımsız (ayrı) bir davadır 461
F) Karşı davada hüküm 462
§ 54. ISLAH (m.176-182) 463
A) Genel bilgi 463
B) Islah’ın yapılması 464
I- Islahın yapılma zamanı 464
II - Islah’ın şekli (yapılış biçimi) 465
C) Islah’ın çeşitleri 466
I - Davanın tamamen ıslahı (m.180) 466
1) Genel bilgi 466
2) Yeni dava dilekçesi verilmesi 467
3) Davalının yeni dava dilekçesine cevap vermesi 468
4) Davacının bir hafta içinde yeni dava dilekçesi vermemesi 468
II - Kısmen ıslah (m.181) 468
1) Davacının davasını kısmen ıslah etmesi 469
2) Davalının savunmasını ıslah etmesi 470
D) Islah'ın etkisi (hükmü) 470
I - Tamamen ıslahın etkisi 470
II - Kısmen ıslahın etkisi 470
E) Islah'ın konusu 472
I - Genel bilgi 472
II - Islah yolu ile düzeltilebilecek usul işlemleri 472
1) Islah yolu ile davayı değiştirme 473
2) Islah yolu ile davayı genişletme 473
3) Islah yolu ile savunmanın genişletilmesi 473
4) Islah yolu ile yeni delil gösterilmesi 474
III - Islah yolu ile yapılamayacak olan işlemler 474
IV - Islah yoluna başvurulmasına gerek olmayan haller 474
§ 55. DAVANIN DURUŞMAYA GELMEYEN TARAFIN YOKLUĞUNDA
GÖRÜLMESİ 477
§ 56. DAVA DOSYASININ İŞLEMDEN KALDIRILMASI
(tarafların duruşmaya gelmemesi) (m.150) 479
A) Genel bilgi 479
B) Dosyanın işlemden kaldırılmasını gerektiren haller 479
I - Tarafların duruşmaya gelmemesi halinde işlemden kaldırma 480
II- Duruşmaya gelen tarafların talebi üzerine işlemden kaldırma 480
III - Bir tarafın duruşmaya gelmesi halinde işlemden kaldırma 480
1) Gelen taraf açıkça davayı takip etmeyeceğini bildirirse 481
2) Gelen taraf davayı takip etmeyeceğini açıkça bildirmezse 481
IV - Fer'î müdahilin lehine katıldığı taraf duruşmaya gelmezse 481
V - Vekilin duruşmaya gelmemesi halinde işlemden kaldırma 481
VI - Noksan harcın tamamlanmaması halinde işlemden kaldırma 482
C) Dosyanın işlemden kaldırılması kararı 482
D) Dosyanın işlemden kaldırılmasının sonuçları 482
I - Dava derdest kalmakta devam eder 482
II - Zamanaşımının kesilmesi devam eder 483
III - Hak düşürücü sürenin korunması 483
IV -İşlemden kaldırma kararının geçici hukuki korumalara
(m.389-406) etkisi 483
E) Davanın yenilenmesi 483
I- Yenileme talebi 483
II- Yenileme talebi süresi 484
F) Dosyanın yeniden işlemden kaldırılması 486
G) Davanın açılmamış sayılması 486
H) Dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilemeyecek haller 488
§ 57. TEMİNAT GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
(HMK m.84-89 ; MÖHUK m.48) 489
A) Genel bilgi 489
B) Davacının teminat gösterme yükümlülüğü 489
I- Türk vatandaşı davacının teminat gösterme yükümlülüğü 489
1) Türkiye'de mutad meskeni olmayan Türk vatandaşı davacının
teminat gösterme yükümlülüğü 489
2) Davacının iflas, konkordato, uzlaşma ve aciz belgesi hallerinde
teminat göstermesi zorunluluğu 490
II- Yabancı davacının teminat gösterme yükümlülüğü 491
1) Kural 491
2) İsnisna : Karşılıklılık esası 491
C) Davacının teminat gösterme yükümlülüğünün istisnaları 492
D) Fer'î müdahilin teminat gösterme yükümlülüğü 492
I- Türk vatandaşı fer’i müdahilin teminat göstermesi 492
II- Yabancı fer'î müdahilin teminat göstermesi 493
E) Teminat gösterilmesi gereken diğer haller 493
§ 58. İLK İTİRAZLAR (m.116-117) 494
A) Genel bilgi 494
B) İlk itiraz halleri 494
C) İlk itirazların ileri sürülmesi ve incelenmesi (m.117) 494
D) İlk itirazın kabulüne karar verilmesi 495
Sekizinci Bölüm
GEÇİCİ HUKUKİ KORUMALAR
§ 59. İHTİYATİ TEDBİR (m.389-397) 498
A) Genel bilgi 498
B) İhtiyati tedbirin şartları ve halleri 499
I- İhtiyati tedbirin şartları 499
II- İhtiyati tedbir halleri 499
1) Taşınır mallar üzerine ihtiyati tedbir konulması 499
2) Taşınmazlar üzerine ihtiyati tedbir konulması 500
3) Çekişmeli mal veya hakkın muhafaza altına alınması 500
4) Bir şeyin yapılması veya yapılmaması 500
5) Gecikme sebebiyle bir sakıncanın veya ciddi bir zararın doğacağından
endişe edilmesi hallerinde ihtiyati tedbir 500
6) Özel kanunlarda düzenlenmiş olan ihtiyati tedbir çeşitleri 501
C) İhtiyati tedbir talebi ve kararı 502
I- Görevli ve yetkili mahkeme 502
II- İhtiyati tedbir talebi 502
III- Haklı olma şartı 503
IV- İhtiyati tedbir talebinin incelenmesi 503
V- İhtiyati tedbir kararı 503
VI- Teminat gösterilmesi 504
VII- İhtiyati tedbir kararı temyiz edilemez 505
VIII- İhtiyati tedbir talebinin reddi 505
D) İhtiyati tedbir kararının uygulanması (m.393) 505
I- Başvuru (talep) süresi 505
II- İhtiyati tedbir kararını uygulayacak merci 505
E) İhtiyati tedbir kararından sonra dava açılması 506
F) İhtiyati tedbirin kalkması (sona ermesi) 507
I- İki hafta içinde dava açılmamış olması nedeniyle ihtiyati tedbirin kalkması 507
II- İtiraz üzerine ihtiyati tedbirin kaldırılması 508
III- Teminat karşılığında ihtiyati tedbirin kaldırılması 509
IV- Durum ve koşulların değişmesi sebebiyle ihtiyati tedbirin kaldırılması 509
V- Dosyanın işlemden kaldırılması 509
VI- İhtiyati tedbirin kaldırıldığının bildirilmesi 509
VII- Hüküm verilmesiyle ihtiyati tedbir kalkmaz (kural olarak devam eder) 509
G) Haksız ihtiyati tedbirden dolayı tazminat davası 509
H) İhtiyati tedbirin ihtiyati hacizden farkı 511
§ 60. DELİL TESPİTİ (m.400-405) 513
A) Genel bilgi 513
B) Delil tespiti için gerekli şartlar (m.400) 513
C) Delil tespiti usulü 514
I - Görevli ve yetkili mahkeme (m.401) 514
II - Delil tespiti talebi 514
III - Delil tespiti talebinin incelenmesi 515
IV - Delil tespiti dosyası asıl dava dosyasının eki sayılır 516
V - Delil tespitinin asıl davaya etkisi 517
§ 61. DİĞER GEÇİCİ HUKUKİ KORUMALAR (HMK m.406) 519
A) Genel bilgi 519
B) İhtiyati tedbir niteliğindeki geçici hukuki korumalar 520
I- Nafaka davalarında geçici hukuki korumalar 520
II- Tazminat davasında geçici ödemeler (BK m.76) 521
III- İhtiyati tedbir niteliğindeki geçici hukuki korumalara ilişkin diğer
kanunlarda yer alan özel hükümlere başka misaller 521
IV- İhtiyati tedbir hakkındaki HMK m.389-399 hükümlerinin kıyasen
uygulanması 522
C) Delil tespiti niteliğindeki geçici hukuki korumalar 522
Dokuzuncu Bölüm
KANUN YOLLARI
§ 62. GENEL BİLGİ 524
A) Kanun yolu kavramı 524
B) Kanun yolu çeşitleri 524
I - Normal (olağan) kanun yolları 524
II - Fevkalâde (olağanüstü) kanun yolu (yargılamanın iadesi) 525
C) Kanun yollarına başvurmanın genel şartları 525
I- Hukukî yarar (menfaat) şartı 525
II - Süre (müddet) şartı 525
III - Kanun yoluna başvurmadan feragat 526
D) Kanun yoluna başvuru işlemleri 526
§ 63. HUMK’na göre TEMYİZ (HUMK m.427 vd ; HMK geçici m.3) 528
A) Giriş 528
B) Temyiz yolu hakkında genel bilgi 528
C) Temyiz edilebilen kararlar 529
I- Nihaî kararlar kural olarak temyiz edilebilir 530
II - Temyiz edilemeyen nihaî kararlar (istisnalar) 530
1) Temyiz sınırını geçmeyen nihai kararlar temyiz edilemez 530
2) Kanunda kesin olduğu belirtilen nihai kararlar temyiz edilemez 531
3) Geçici nitelikteki kararlar temyiz edilemez 531
4) Ara kararları temyiz edilemez 531
D) Temyiz (bozma) sebepleri (HUMK m.428) 532
I- Genel bilgi 532
II - Maddî hukuka dayanan temyiz (bozma) sebepleri 533
III- Usul hukukuna dayanan temyiz (bozma) sebepleri 533
1) Mutlak temyiz (bozma) sebepleri 533
2) Nispî temyiz sebepleri 534
E) Temyiz süresi 535
I- Temyiz süresinin ne kadar olduğu 535
II- Temyiz süresinin işlemeye başlaması 536
1) Temyiz süresi kural olarak tebliğ ile işlemeye başlar 536
2) İstisnalar (temyiz süresinin tefhim ile işlemeye başladığı haller) 536
F) Temyiz yoluna başvurulması 537
I- Temyiz yoluna başvurma hakkı (sıfatı) olanlar 537
II- Temyiz talebi 538
1) Talep şartı 538
2) Temyiz dilekçesi 538
3) Temyiz dilekçesine cevap (cevap dilekçesi) 540
4) Katılma yolu ile temyiz (cevap dilekçesinde temyiz isteğinde
bulunulması) 540
5) Dosyanın Yargıtay’a gönderilmesi 541
6) Mahkemenin temyiz talebini reddetmesi 541
7) Kısmî temyiz talebi (hükmün bir kısmının temyiz edilmesi) 541
III - Temyiz yoluna başvurmanın hükmün icrasına etkisi 542
G) Temyiz incelemesi 542
I- Genel bilgi 542
II- Yargıtay’da duruşma yapılması 543
1) Duruşma istenebilecek haller (davalar) 543
2) Duruşma talebi 544
3) Yargıtay’da duruşma usulü 544
H) Yargıtay kararı 544
I- Genel bilgi 544
II- Bozma kararı 545
1) Genel bilgi 545
2) Bozma kararı üzerine tarafların duruşmaya çağrılması 545
3) Bozma kararı üzerine mahkemede duruşma yapılması 546
4) Bozmaya uyma kararı (mahkemenin bozma kararına uyması) 546
5) Direnme (ısrar) kararı 548
III- Onama (tasdik) kararı 549
IV- Değiştirerek ve düzelterek onama kararı 550
J) Aleyhe bozma yasağı 551
K) Aleyhe hüküm verme yasağı (Geniş anlamda aleyhe bozma yasağı) 551
L) Usule ilişkin kazanılmış (müktesep) hak 552
I - Genel bilgi 552
II- Yargıtay’ın bozma kararı nedeniyle doğan usulî kazanılmış hak çeşitleri 552
1) Bozma kararına uyulması ile doğan usulî kazanılmış hak 552
2) Bazı konuların bozma kararının kapsamı dışında kalması ile doğan
usulî kazanılmış hak 553
3) Usulî kazanılmış hakkın istisnaları 555
M) Kanun yararına temyiz (HUMK m.427,VI-VIII) 556
I – Kanun yararına temyiz edilebilecek kararlar 556
1) Temyiz edilemeyen hükümler (verildikleri anda kesin olan hükümler) 556
2) Yargıtay’ca incelenmeksizin kesinleşmiş olan hükümler 556
II – Kanun yararına temyizin amacı 556
III- Kanun yararına temyiz usulü 557
1) Kanun yararına temyiz yoluna başvurulması 557
2) Kanun yararına bozma kararı 557
3) Kanun yararına temyiz talebinin reddi 557
§ 64. KARAR DÜZELTME (HUMK m.440-442 ; HMK geçici m.3) 558
A) Genel bilgi 558
B) Düzeltilmesi istenebilecek Yargıtay kararları (HUMK m.440) 558
I - Genel bilgi 558
II - Düzeltilmesi istenemeyecek olan Yargıtay kararları (istisnalar) 559
1) Sulh hukuk mahkemesi kararları hakkındaki Yargıtay kararlarına karşı
karar düzeltme istenemez (HUMK m.440,III/2) 559
2)Karar düzeltme sınırından az olan davalara ilişkin Yargıtay kararları
hakkında karar düzeltme yoluna gidilemez 560
3) Usule ilişkin nihaî kararlar hakkındaki Yargıtay kararlarına karşı karar
düzeltme yoluna gidilemez 561
4) Tahkim hükümlerine göre toplu ticaret mahkemesince verilen kararlar 561
5) İş mahkemesi kararlarının temyizi 561
6) Aynı Yargıtay kararına karşı bir defadan fazla karar düzeltme yoluna
başvurulamaz 561
C) Karar düzeltme sebepleri (HUMK m.440) 562
1) Temyiz itirazlarının cevapsız bırakılmış olması 562
2) Yargıtay kararında birbirine aykırı fıkralar bulunması 562
3) Belgelerde bir hile veya sahteliğin ortaya çıkması 563
4) Yargıtay kararının usul ve kanuna aykırı bulunması 563
D) Karar düzeltme süresi 564
E) Karar düzeltme yoluna başvurulması 564
F) Karar düzeltme incelemesi 566
§ 65. İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ 568
A) Genel bilgi 568
B) İçtihatların birleştirilmesi yoluna başvurulmasını gerektiren haller 569
C) İçtihatların birleştirilmesine karar verecek kurullar 569
D) İçtihatların birleştirilmesi talebi 570
E) İçtihatları birleştirme talebinin incelenmesi ve karara bağlanması 571
F) İçtihadı birleştirme kararlarının niteliği ve bağlayıcı gücü 571
G) İçtihadı Birleştirme Kararının değiştirilmesi veya kaldırılması 572
Onuncu Bölüm
KESİN HÜKÜM
§ 66. ŞEKLÎ ANLAMDA KESİN HÜKÜM 575
A) Genel bilgi 575
B) Şeklî anlamda kesinliğin meydana gelmesi 575
I - Verildikleri anda kesin olan nihaî kararlar 575
II - Temyiz edilebilen kararların kesinleşmesi 575
C) Şeklî anlamda kesinliğin sonuçları 576
D) Şeklî anlamda kesinliğin sona ermesi 576
§ 67. MADDİ ANLAMDA KESİN HÜKÜM (m.303) 577
A) Genel bilgi 577
B) Maddî anlamda kesin hükmün şartları 578
I - Dava konularının aynı olması 578
II - Dava sebeplerinin aynı olması 580
III - Tarafların aynı olması 582
1) Kesin hüküm yalnız davanın tarafları içindir 582
2) Kesin hüküm üçüncü kişileri etkilemez 583
3) Kesin hükmün haleflere etkisi 584
C) Maddî anlamda kesin hükmün uygulama alanı 585
I -Kararların çeşidi bakımından maddî anlamda kesin hükmün
uygulama alanı 585
1) Maddî anlamda kesinliğe elverişli olmayan kararlar 585
2) Maddî anlamda kesinliğe elverişli olan kararlar 585
II - Kararın içeriği bakımından maddî anlamda kesin hükmün uygulama
alanı 586
D) Maddî anlamda kesin hükmün etkileri 587
I - Kesin hükmün bağlayıcı olması 587
II - Kesin hüküm itirazı 588
III - Kesin hükmün kesin delil teşkil etmesi 589
1) Kesin hükmün kesin delil teşkil ettiği haller 589
2) Kesin hükmün kesin delil teşkil etmediği haller 590
§ 68. HUKUK ve CEZA MAHKEMESİ KARARLARININ BİRBİRİNE
ETKİSİ 591
A) Hukuk mahkemesi kararlarının ceza mahkemesine (davasına) etkisi 591
I - Hukuk mahkemesi kararının ceza mahkemesinde kesin hüküm teşkil
etmesi 591
II - Hukuk mahkemesi kararının ceza mahkemesinde kesin delil teşkil etmesi 591
1) Hukuk mahkemesi kararı ceza mahkemesinde kesin hüküm teşkil
ettiği halde kesin delil de teşkil eder 591
2) Bekletici sorun yapılan hallerde hukuk mahkemesi kararının
ceza mahkemesinde kesin delil teşkil etmesi 592
III - Hukuk mahkemesi kararının ceza mahkemesinde takdirî delil teşkil
etmesi 592
B) Ceza mahkemesi kararlarının hukuk mahkemesine (davasına) etkisi 592
I -Ceza mahkemesi kararının hukuk mahkemesinde kesin hüküm teşkil
etmesi 592
II -Ceza mahkemesi kararının hukuk mahkemesinde kesin delil teşkil
etmesi 593
1) Ceza mahkemesi kararı hukuk mahkemesinde kesin hüküm teşkil
ettiği halde kesin delil de teşkil eder 593
2) Haksız fiilden doğan tazminat davalarında ceza mahkemesi kararının
hukuk mahkemesinde kesin delil teşkil etmesi 593
III -Ceza mahkemesi kararı aleyhine olan taraf, bunun aksini ispat edebilir 597
IV- Ceza mahkemesinin hüküm açıklanmasının geri bırakılması kararının
hukuk davasına etkisi 598
V- Ceza mahkemesindeki bilirkişi raporunun hukuk davasına etkisi 598
§ 69. MADDÎ ANLAMDA KESİN HÜKMÜN SONA ERMESİ 600
A) Yargılamanın iadesi (m.374 vd) 600
B) Değişiklik davası 600
Onbirinci Bölüm
§ 70. YARGILAMANIN İADESİ (m.374-381) 602
A) Genel bilgi 602
B) Yargılamanın iadesi sebepleri 603
C) Yargılamanın iadesini istemeye hakkı olanlar 612
I - Kural 612
II - İstisnalar 612
1) Tarafın haleflerinin ve alacaklılarının yargılamanın iadesini
isteyebilmeleri (m.376) 612
2) Ortaklığın giderilmesi davası 613
D) Yargılamanın iadesini isteme süresi (m.377) 614
E) Yargılamanın iadesi usulü 614
Onikinci Bölüm
§ 71. HÜKMÜN TASHİHİ ve TAVZİHİ (m.304-306) 619
A) Hükmün tashihi (düzeltilmesi) (m.304) 619
B) Hükmün tavzihi (m.305-306) 620
I- Tavzihi gerektiren haller (m.305/1) 620
II- Tavzih usulü 621
Onüçüncü Bölüm
ORTAK HÜKÜMLER
§ 72. YARGILAMA HARÇ VE GİDERLERİ (M.323-333) 624
A) Yargılama harçları 624
I- Genel bilgi 624
II- Başvurma harcı 624
III- Karar ve ilâm harcı 625
1) Nispî karar ve ilâm harcı 625
2) Maktu karar ve ilâm harcı 626
IV- Harçların ödenmemesinin veya noksan ödenmesinin sonuçları 626
V- Harçtan muaf olan davalar ve işler 626
B) Yargılama giderleri 627
I - Yargılama giderlerinin kapsamı 627
II - Yargılama giderlerinin peşin ödenmesi 628
1) Gider avansı 628
2) Delil avansı 628
C) Yargılama giderlerinden sorumluluk 629
I- Yargılama giderleri aleyhine hüküm verilen (haksız çıkan) tarafa
yükletilir (kural) 629
II-İstisnalar 630
III- Yargılama giderlerinin hükümde gösterilmesi 631
IV- Esastan sonuçlanmayan davada yargılama gideri (m.331) 632
D) Vekâlet (avukatlık) ücreti 632
I- Genel bilgi 632
II- Vekâlet veren ile vekili arasındaki vekâlet (avukatlık) ücreti 632
III- Yargılama gideri olan vekâlet ücreti 634
IV- Avukatlık Asgarî Ücret Tarifesi (Tarife) 635
1) Nispî vekâlet ücreti 635
2) Maktu vekâlet ücreti 636
3) Ortak hükümler 636
§ 73. ADLİ YARDIM (m.334-340) 637
A) Genel bilgi 637
B) Adli yardım talep edebilecek kişiler 637
C) Adli yardımın şartları (m.334/1) 638
I - Yoksulluk şartı 638
II - Haklı olma şartı 638
D) Adli yardım talebi 639
E) Adli yardım talebinin incelenmesi ve kararı 639
F) Adli yardım kararının sağladığı menfaatler (hususlar) (m.335) 640
G) Adli yardımla ertelenen yargılama giderlerinin tahsili 641
H) Avukatlık Kanununun adli yardıma ilişkin hükümleri 641
§ 74. SÜRELER (m.90-94) 642
A) Sürelerin çeşitleri 642
I - Taraflar için konulmuş süreler 642
1) Yasal süreler 642
2) Hâkimin tespit ettiği süreler 643
II - Mahkemeler için konulmuş süreler 644
B) Sürelerin işlemeye başlaması 644
C) Sürelerin hesaplanması 645
§ 75. ESKİ HALE GETİRME (m.95-101) 647
A) Eski hale getirme şartları 647
I- Süre elde olmayan bir sebeple geçirilmiş olmalıdır 647
II- Başka bir hukuki yola başvurmanın imkânsız bulunması 648
III- İki hafta içinde eski hale getirme talebinde bulunulmalıdır 649
B) Eski hale getirme usulü 649
§ 76. ADLİ TATİL (m.102-104) 651
A) Adli tatilde görülecek davalar ve işler (adli tatile tâbi olmayan dava
ve işler) 651
B) Adli tatilde bakılamayan davalar ve işler (adli tatile tâbi olan davalar
ve işler) 653
I- Kural 653
II- Adli tatilde yapılabilecek işlemler 653
III- Adli tatilin sürelere etkisi (m.104) 653
§ 77. TEBLİGAT 655
A) Önemi 655
B) Mevzuat 655
C) Tebligatın yapılması usulü 655
I- Tebligatı yapacak merci 655
1) Türkiye’de yapılacak tebligat 655
2) Yabancı memlekette tebligat 656
II - Tebligatın nerede ve kime yapılacağı 657
1) Adreste tebligat 657
2) Muhatabın adreste bulunamaması 658
3) Adreste hiç kimsenin bulunmaması 659
4) Tebellüğden imtina (tebligatı almaktan kaçınma) 659
5) İlân yolu ile (ilânen) tebligat 660
6) Vekil’e tebliğ zorunluluğu 660
7) Asker kişilere tebligat 661
8) Meslek veya sanatını icra edenlere tebligat 661
9) Tüzel kişilere tebligat 661
III - Usulsüz tebliğ 661
D) Tebligat suçları 662
E) Davetiye 662
Ondördüncü Bölüm
ÖZEL YARGILAMA USULLERİ
§ 78. SERİ YARGILAMA USULÜ KALDIRILMIŞTIR 663
§ 79. BASİT YARGILAMA USULÜ 664
A) Basit yargılama usulüne tâbi davalar ve işler (m.316) 664
I- HMK’na göre basit yargılama usulü uygulanan davalar ve işler 664
II- Diğer kanunlara göre basit yargılama usulü uygulanan davalar ve işler 665
B) Basit yargılama usulü 666
I- Dava’nın açılması 666
II- Davaya cevap 667
1) Cevap dilekçesi 667
2) Cevap süresi 668
III- Taraflar cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi veremezler (m.317/3) 669
IV- İddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı 669
V- Ön inceleme ve tahkikat (m.320) 669
1) Genel bilgi 669
2) Dosya üzerinden karar verilmesi 670
3) Ön inceleme duruşmasına davet ve ön inceleme 670
4) Tahkikat duruşmasına davet ve tahkikat 671
VI- Hüküm 671
VII- Genel yargılama usulüne ilişkin hükümlerin uygulanması 672
Onbeşinci Bölüm
ÖZEL MAHKEMELER
§ 80. İŞ MAHKEMELERİ 674
A) İş mahkemelerinin teşkilâtı 674
I- Ayrı iş mahkemesi bulunan yerler 674
II - Ayrı iş mahkemesi bulunmayan yerler 675
III - Bir yerde yeni iş mahkemesi kurulması 676
B) İş mahkemelerinin görevi 676
C) Yetkili iş mahkemesi 678
D) İş mahkemelerinde uygulanan yargılama usulü 679
I - İş mahkemelerinde dava açılması 680
1) Basit yargılama usulündeki gibi dava açılması 680
2) İdarî mercilerin iş mahkemesine başvurması üzerine 680
II - Sulh’a teşvik 681
III - İş mahkemelerinde basit yargılama usulü uygulanır 681
IV - İş mahkemesi kararlarının temyizi 682
V - Çekişmesiz yargıda fer'î müdehale mümükün değildir 682
§ 81. KADASTRO MAHKEMELERİ 684
A) Genel bilgi 684
B) Kadastro mahkemesinin teşkilâtı 684
C) Kadastro mahkemesinin görevleri 684
D) Kadastro mahkemesinin yetkisi 686
E) Kadastro mahkemesinin davalara bakması 686
I - Hukuk mahkemelerindeki dava dosyalarının kadastro mahkemesine
devredilmesi 686
II - Kadastro mahkemesinde doğrudan doğruya dava açılması 686
III - Kadastro tespitine itiraz üzerine kadastro komisyonunun kendisini
yetkisiz gördüğü konuları (itirazları) kadastro mahkemesine devretmesi 687
IV - Kadastro mahkemesinde aslî müdahale davası açılması 688
F) Kadastro mahkemesinde uygulanan yargılama usulü 688
§ 82. TÜKETİCİ MAHKEMELERİ 690
A) Genel bilgi 690
B) Görevli mahkeme 690
I - Ayrı tüketici mahkemesi bulunan yerler 690
II - Ayrı tüketici mahkemesi bulunmayan yerler 690
C) Tüketici davaları 691
D) Tüketici davası açabilecek kişiler (davacılar) 691
E) Tüketici mahkemesinin yetkisi 692
F) Yargılama usulü 692
G) Tüketici hakem heyeti (THH) 693
§ 83. AİLE MAHKEMELERİ 694
§ 84. İCRA MAHKEMESİ 696
§ 85. FİKRÎ ve SINAÎ HAKLAR HUKUK MAHKEMESİ 698
Onaltıncı Bölüm
§ 86. HÂKİMLERİN (ve Cumhuriyet Savcılarının) YARGILAMA
FAALİYETİNDEN DOLAYI DEVLET’in HUKUKÎ SORUMLULUĞU
(m.46-49) 700
A) Hukuk hâkimlerinin yargılama faaliyetinden dolayı Devlet’in hukuki
sorumluluğu 700
I- HUMK’ndaki durum 700
II- HMK’na göre hukuk hâkimlerinin hukuki sorumluluğu 700
III- Devlet aleyhine tazminat davası açılması 701
IV- Sorumluluk halleri 701
V- Tazminat davasının açılması ve incelenmesi 702
1) Genel bilgi 702
2) Görevli mahkeme (m.47) 702
3) Devlet aleyhine tazminat davasının açılması (m.48/1) 703
4) Tazminat davasında uygulanacak yargılama usulü 703
VI- Devletin hukuk hâkimine karşı rücu davası açması 704
B) Ceza hâkimlerinin yargılama faaliyetinden dolayı Devlet’in hukuki
sorumluluğu 704
C) Cumhuriyet savcılarının yargılama faaliyetinden dolayı Devlet’in
hukuki sorumluluğu 705
Onyedinci Bölüm
§ 87. ÇEKİŞMESİZ YARGI (HMK m.382-388) 706
A) Genel bilgi 706
B) Çekişmesiz yargı işleri 706
I- HMK’nda açıkça sayılan çekişmesiz yargı işleri (mutlak çekişmesiz
yargı işleri) 707
II- Diğer (nispî) çekişmesiz yargı işleri 708
1) İlgililer arasında uyuşmazlık olmayan haller (çekişme yokluğu
ölçütü) 708
2) İlgililerin, ileri sürülebileceği herhangi bir hakkının bulunmadığı
haller (sübjektif hakkın yokluğu ölçütü) 709
3) Hâkimin re’sen (kendiliğinden) harekete geçtiği haller (re’sen
takip edilen çekişmesiz yargı işleri) 709
C) Çekişmesiz yargı işleri dava değildir 710
D) Bir çekişmesiz yargı işinin yargılama sırasında çekişmesiz yargıdan çıkıp
çekişmeli yargı alanına girmesi 710
E) Çekişmesiz yargıda görevli mahkeme 711
I- Sulh hukuk mahkemesi 711
II- İstisnalar (çekişmesiz yargı işleri için sulh hukuk mahkemesinden başka
mahkemelerin ve noterlerin görevli olduğu haller) 712
III- Bir çekişmesiz yargı işinin yargılama sırasında çekişmesiz yargıdan çıkıp
çekişmeli yargı alanına girmesi halinde görevli mahkeme 713
1) Kural 713
2) İstisna 714
F) Çekişmesiz yargıda yetkili mahkeme 714
I- Kural 714
II- İstisnalar 714
G) Çekişmesiz yargıda ilgililer kavramı vardır (taraf kavramı yoktur) 715
H) Yargılama usulü 716
I- Çekişmesiz yargıda basit yargılama usulü uygulanır 716
II- Takibi talebe bağlı çekişmesiz yargı işlerinde yargılama usulü 716
1) Takibi talebe bağlı çekişmesiz yargı işleri 716
2) Yargılamanın başlaması 717
3) Dosya üzerinden karar verilmesi 717
4) Duruşma yapılması 717
III- Re’sen takip edilen çekişmesiz yargı işlerinde yargılama usulü 718
IV - Kendiliğinden (re’sen) araştırma ilkesi uygulanır 718
V - Çekişmesiz yargıda fer'î müdahale mümkün değildir 718
VI- İlâm kavramı çekişmesiz yargıya yabancıdır 719
VII- Adlî yardım çekişmesiz yargı işlerinde de uygulanmalıdır 719
VIII- Çekişmesiz yargı işleri adlî tatilde de görülür 719
IX- Çekişmesiz yargı kararlarının temyizi 719
X- Çekişmesiz yargı kararları maddî anlamda kesin hüküm teşkil
etmez (m.388) 720
XI- Çekişmesiz yargıda ihtiyati tedbir 721
Onsekizinci Bölüm
§ 88. TAHKİM (HMK m.407-444) 722
A) Tahkim’in niteliği ve çeşitleri 722
I- Tahkimin niteliği 722
II- Tahkimin çeşitleri 722
1) Mecburi (zorunlu) tahkim 722
2) İhtiyarî tahkim 724
B) Tahkim sözleşmesi 725
I- Genel bilgi 725
II- Tahkime elverişlilik 726