"Sözleşmelerin kuruluşunda, sözleşmelerin yürütülmesinde ve sözleşmelerin sona ermesinde tüketicinin karşılaştığı olumsuzlukların tüketici lehine giderilmesi kanun koyucunun görevi olmalıdır. Aynı zamanda "Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder" diyen Anayasamızın 172. maddesi hükmü gereği bu anayasal bir zorunluluk olarak da ortaya çıkar.
Bu bağlamda tüketicinin günlük yaşamı içinde sıkça karşılaştığı genel işlem koşulları, taksitli satışlar, tüketici kredileri, konut finansman sözleşmeleri gibi pek çok sorun söz konusudur. Bu kitapta, tüketicinin korunması hukukuna özgü olarak ortaya çıkan temel kavram ve kurumlar anlatılmaktadır.
Kitapta, lisans seviyesinde ders kitabı olarak, çeşitli kurumların sınavlarına hazırlık amacıyla ya da gündelik yaşamımızda karşılaşabilecek tüketici sorunlarına ilişkin bilgi ve çözüme ulaşabilmek için elverişli bir kaynak olarak hazırlanmıştır. Konu sonlarında yer alan klasik sorular ve kitap sonunda yer alan test soruları okuyucunun okuduklarını sınamasına ve daha iyi kavrayabilmesine yardımcı olacaktır."
(Tanıtım Yazısı)
Konu Başlıkları
- Tüketicinin Korunmasının Temelleri
- Tüketicinin Korunması Hukukunun Temeli Olarak Tüketici ve Tüketici İşlemi Kavramları
- Sözleşme Öncesi Aşamada Tüketicinin Korunması ve Sözleşme Özgürlüğü
- Ayıplı İfa, Ürün Güvenliği ve Yiyecek Taklidi Ürünlerden Sorumluluk
- TKHK'da Özel Olarak Düzenlenen Tüketici Sözleşmeleri
- Diğer Tüketici Sözleşmeleri
- Tüketicinin Bilgilendirilmesi ve Menfaatlerinin Korunması
- Tüketici Kurulları
- Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözümü
- Dilekçe Örnekleri
İçindekiler
Dördüncü Basıya Önsöz 5
Önsöz 7
Kısaltmalar 23
Giriş 25
Birinci Bölüm
TÜKETİCİNİN KORUNMASININ TEMELLERİ
§1. TÜKETİCİNİN KORUNMASI KAVRAMININ ANA NİTELİKLERİ 27
I. Genel Olarak 27
II. Sözleşmenin Güçsüz Tarafı Olarak Tüketici 27
A. Ekonomik Olarak Güçsüz Sözleşme Tarafı 29
B. Zihinsel Etkinlik Açısından Güçsüz Sözleşme Tarafı 32
C. Psikolojik Açıdan Güçsüz Sözleşme Tarafı 34
III. Yasal Düzenlemeler Aracılığıyla Güçsüzün Korunması 35
IV. Piyasa Ekonomisi Açısından Tüketici 36
A. Tüketici Tarafından Yönlendirilen Klasik Piyasa Ekonomisi Modeli 36
1. Homo Economicus Olarak Tüketici 36
2. Serbest Rekabet Piyasasında Üreticinin Rolü 37
3. Serbest Rekabet Piyasasında Tam Rekabetin Gerçekleşmesi 37
4. Serbest Rekabet Piyasasının Diğer Koşullarının Gerçekleşmesi 37
B. Klasik Serbest Rekabet Piyasası Modelinin Amaca Ulaşamaması 38
C. Serbest Rekabet Düzeninde Model ve Gerçeklik Arasındaki Uyumsuzluğun Sonucu Olarak Tüketici Politikası 39
1. Serbest Rekabet Modeline Dayanan Tüketici Politikası 40
a. Tüketici Politikasının Araçları 40
aa. Yasa Koyucu Tarafından Koruma 40
bb. Rekabet Politikası 40
b. Tüketicinin Bilgilendirilmesi 41
c. Tüketicinin Eğitimi 41
2. Tüketici Politikasının Uygulayıcısı 41
V. Yasal Düzenlemeler Aracılığıyla Tüketicinin Korunması 42
VI. Tüketicinin Korunması Hukukunun Diğer Hukuk Dalları İle İlişkisi 43
VII. Tüketicinin Temel Haklarının Varlığının Kabul Edilmesi 44
A. Genel Olarak 44
B. Tüketicinin Temel Hakları 45
1. Genel Olarak 45
a. Temel Gereksinimlerin Karşılanması Hakkı 45
b. Sağlık ve Güvenliğinin Korunması Hakkı 45
c. Ekonomik Çıkarlarının Korunması Hakkı 46
d. Bilgilendirilme Hakkı 46
e. Eğitilme Hakkı 46
f. Zararlarının Tazmin Edilmesi Hakkı 47
g. Temsil Edilme Hakkı 47
h. Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı 48
2. TKHK ve Temel Tüketici Hakları 48
BİRİNCİ BÖLÜM SORULARI 50
İkinci Bölüm
TÜKETİCİNİN KORUNMASI HUKUKUNUN TEMELİ
OLARAK TÜKETİCİ VE TÜKETİCİ İŞLEMİ KAVRAMLARI
§2. TÜKETİCİ VE TÜKETİCİ İŞLEMİ KAVRAMLARININ AÇIKLANMASI 51
I. Genel Olarak 51
II. Mevzuatta Tüketici ve Tüketici Sözleşmeleri Kavramlarının Tanımlanması 53
III. Tüketici Sözleşmesi (İşlemi) Kavramının Belirlenmesi 57
A. Öğretide ve Mahkeme Kararlarında Tüketici Sözleşmeleri Kavramının Tanımlanması 57
B. Tüketici Sözleşmelerinin Ayırıcı Özellikleri 59
1. Tüketici Sözleşmesinde Tüketiciye İvaz Karşılığı Bir Mal ya da Hizmet Sunulması Amaçlanmalıdır 60
2. Sözleşmenin Çeşidi ve Niteliği Belirleyici Değildir 60
3. Bir Mal veya
Hizmetin Tüketicinin Özel (Kişisel) Amacını Gerçekleştirmek İçin ve
Mesleki–Ticari Bir Amaç Dışında Kullanılması ya da Talep Edilmesi
Gereklidir 61
İKİNCİ BÖLÜM SORULARI 65
Üçüncü Bölüm
SÖZLEŞME ÖNCESİ AŞAMADA
TÜKETİCİNİN KORUNMASI VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ
§3. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNLA GETİRİLEN DÜZENLEMELER 67
§4. TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDE UYGULANACAK TEMEL İLKELER 68
I. TEMEL İLKE: Tüketicinin Bilgilendirilmesi İlkesi 69
II. TEMEL İLKE: Sözleşme Koşullarının Tüketici Aleyhine Değiştirilememe Yasağı 69
III. TEMEL İLKE: Tüketiciye Ek Külfet Getirme Yasağı 70
IV. TEMEL İLKE: İşlemlerin Yazılılığı ve İspatın Düzenleyene Ait Olması İlkesi 71
V. TEMEL İLKE: Sadece Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Düzenlenebileceği İlkesi 72
VI. TEMEL İLKE: Tüketici Borçlarında Adi Kefalet, Tüketici Alacaklarında Müteselsil Kefalet İlkesi 73
VII. TEMEL İLKE: Tüketici Aleyhine Bileşik Faiz Yasağı 74
VIII. TEMEL İLKE: Katılım Bankalarını Kapsama İlkesi 75
§5. SÖZLEŞME ÖNCESİ AŞAMADA TÜKETİCİNİN KORUNMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER 75
I. Genel Olarak 75
II. Sözleşme Özgürlüğü (Akit Serbestisi) İlkesi ve Bu İlkenin Tüketicinin Korunması Amacıyla Sınırlandırılması 78
III. Sergilenen Malın Satışından Kaçınılamayacağına İlişkin Düzenleme 80
IV. Ismarlanmamış Mal veya Hizmetlere İlişkin Düzenleme 82
V. Genel İşlem Şartları ve Haksız Şartlar Alanında Tüketicinin Korunması 84
A. Genel İşlem Koşulları ve Haksız Şart 85
1. Genel İşlem Koşulları Kavramı 86
2. Genel İşlem Koşulları ile Sözleşme Özgürlüğü ve Sözleşme Adaleti İlkeleri Arasındaki İlişki 87
a. Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi 88
b. Genel İşlem Koşullarının Bireysel Sözleşmeye Dâhil Olması 90
c. Genel İşlem Koşullarının Yorumlanması 93
d. Sözleşme Koşullarının Tek Taraflı Değiştirilmesini Sağlayacak Koşulların Yasak Olması 94
e. Dürüstlük Kurallarına Aykırı Koşulların Geçersizliği 95
B. Haksız Şart Örnekleri 96
1. Genel Olarak 96
2. Yönetmelikte Belirtilen Haksız Şart Örnekleri 97
VI. Piramit Satış Sistemleri 99
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SORULARI 101
Dördüncü Bölüm
AYIPLI İFA, ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE
YİYECEK TAKLİDİ ÜRÜNLERDEN SORUMLULUK
§6. AYIPLI İFAYA KARŞI TÜKETİCİNİN KORUNMASI 103
I. Ayıba Karşı Tekeffül (Nitelik Yönünden Kötü İfadan Sorumluluk) 104
A. Genel Olarak 104
B. Satım Sözleşmesinde Ayıba Karşı Tekeffül 104
1. Tanım 105
a. Genel Olarak 105
b. Satıcının Ayıba karşı Tekeffül Borcuna İlişkin Olarak Öğretide Yapılan Tanımlar 105
2. Ayıp Türleri 108
a. Maddi Ayıp 108
b. Hukuki Ayıp 108
c. Ekonomik Ayıp 110
3. Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Borcunun Hukukî Niteliği 110
4. Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Borcunun Maddi ve Biçimsel Koşulları 111
a. İfa 111
b. Satılanın Ayıplı Olması 112
aa. “Zikir ve Vaat” Olunan Niteliklerde Ayıp Yönünden 112
bb. Bulunması Gerekli Niteliklerde Ayıp Yönünden 113
c. Biçimsel Koşullar 114
aa. Alıcının Malı Muayene (Yoklama) Külfeti 114
bb. Alıcının Ayıbı İhbar Külfeti 115
C. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Ayıpla İlgili Düzenlemesi 115
1. Yeni Düzenlemede “Nitelik” Kavramının Somutlaştırılması 115
2. Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğunun Sınırlandırılması 116
3. Ayıp Dolayısıyla Tüketiciye Tanınan Hakların Kullanılması 118
a. İspat Yükü 118
b. Tüketicinin Seçimlik Hakları 119
aa. Genel Olarak 119
i. Tüketicinin Malı Geri Vererek Ödediği Bedeli İsteme Hakkı (Sözleşmeden Dönme) 120
ii. Tüketicinin Ayıbın Neden Olduğu Değer Kaybının Bedelden İndirilmesini İsteme Hakkı (Bedelde İndirim) 121
iii. Tüketicinin Malı Geri Vererek Değiştirilmesini İsteme Hakkı (Malın Ayıpsız Misli ile Değiştirilmesi) 123
iv. Tüketicinin Ayıplı Malın Ücretsiz Olarak Onarılmasını İsteme Hakkı (Ücretsiz Onarım) 124
bb. Seçimlik Hakların Kullanılma Zamanı 126
c. Tazminat İsteme Hakkı 127
4. Ayıplı Olduğu Bilinen Mallardan Doğan Sorumluluğun Kapsamı 128
II. TKHK ile TBK’dan Doğan Hakların Yarışması 129
A. Yanılma Aldatma Hükümleri 129
B. Kötü İfa (Borcu Gereği Gibi İfa Etmeme) 130
C. Miktar Eksiklikleri 131
III. Ayıplı Hizmet 131
A. Ayıplı Hizmet Tanımı 131
B. Ayıplı Hizmetten Sorumluluk 133
C. Ayıplı Hizmet Halinde Tüketicinin Sahibi Olduğu Seçimlik Haklar 134
D. Ayıplı Hizmetten Sorumlulukta Zamanaşımı 135
§7. YİYECEK TAKLİDİ ÜRÜNLERDE TÜKETİCİNİN KORUNMASI 136
§8. YAPIMCININ ÜRÜN GÜVENLİĞİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU 138
I. Genel Olarak 138
II. Yapımcının Sorumluluğuna İlişkin Uygulanması Gereken Hükümler 139
III. Yapımcı ve Yapımcı Gibi Sorumlu Tutulan Kişilerin Belirlenmesi 144
IV. Ürün ve Güvenli Ürün Kavramları 145
V. Ayıplı (Bozuk) Ürün Kavramı 146
1. Yapım Hataları 149
2. Fabrikasyon Hataları 149
3. Yönerge Hataları (Uyarma, Aydınlatma ve Kullanım Talimatlarında Eksiklik) 150
4. Ürünü İzleme ve Gözetleme Hataları 150
5. Bilim ve Tekniğin Gelişimi Sonucu Saptanan Bozukluklar 150
VI. Zarar 151
VII. İlliyet Bağı 152
VIII. Yapımcının Sorumluluğunun Ortadan Kalkması 153
IX. Yapımcının Diğer Zararlardan Sorumluluğu 154
X. Zamanaşımı 157
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SORULARI 158
Beşinci Bölüm
TKHK’DA ÖZEL OLARAK DÜZENLENEN
TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİ
§9. TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMELERİ 161
I. Giriş 161
II. Taksitle Satış Sözleşmesinin Tanımı ve İçeriği 162
A. Bedele İlişkin Unsur 164
B. Şekle İlişkin Unsur 165
III. Taksitle Satış Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 166
IV. Taksitle Satış Sözleşmesinin Kurulması ve Hükümleri 167
A. Sözleşmenin Tarafları ve Tarafların Ehliyeti 167
B. Sözleşmenin Konusu 168
C. Sözleşmenin Şekli ve İçeriği 169
V. Taksitlerin Kambiyo Senetlerine Bağlanmış Olması Hususu 173
VI. Tüketicinin Taksitle Satış Sözleşmesinden Cayma Hakkı (Tüketicinin Geri Alma Hakkı) 174
VII. Muacceliyet Kaydı ve Tüketicinin Temerrüdü 177
A. Genel Olarak 177
B. Erken Ödeme 182
C. Diğer Hususlar 183
§10. TÜKETİCİ KREDİSİ SÖZLEŞMELERİ 184
I. Genel Olarak 184
II. Tüketici Kredisi Sözleşmelerinin Tanımı ve Konusu 184
III. Sözleşmenin Tarafları ve Şekli 185
IV. Kredi Verenin Tüketiciyi Sözleşme Öncesi Bilgilendirme Yükümlülüğü 185
V. Tüketicinin Cayma Hakkı 186
VI. Faiz Oranı 187
VII. Sözleşmede Değişiklik Yapılması ve Erken Ödeme 188
VIII. Tüketicinin Taksitleri Ödemede Temerrüde Düşmesi 190
IX. Tüketici Kredilerinde Sigorta Yaptırılması 191
X. Bağlı Krediler 192
XI. Tüketici Kredisi Sözleşmelerinde Güvence İle İlgili Diğer Düzenlemeler 195
§11. KREDİ KARTLARI 196
I. Genel Olarak 196
II. Kredi Kartı Sözleşmesinin Şekli ve Zorunlu İçeriği 197
III. Kredi Kartlarında Üyelik Aidatı 199
§12. KONUT FİNANSMANI SÖZLEŞMESİ 200
I. Genel Olarak 200
II. Tanım 201
III. Konut Finansman Sözleşmesi Olarak Kabul Edilen Sözleşmeler 202
A. Konut Edinmeye Yönelik Finansal Kiralama Sözleşmesi 202
B. Konut Edinmeye Yönelik Konut Kredisi Sözleşmesi 202
C. Genel Amaçlı İpotekli Krediler 203
D. Yeniden Yapılandırma 203
E. Konut Finansman Sözleşmelerinde Tüketicinin Korunması 204
1. Konut Finansmanı Sözleşmesinin Kurulması Aşamasında Tüketicinin Korunması 204
a. Sözleşme Öncesi Bilgi Formu 204
b. Sözleşmenin Şekli 204
2. Konut Finansmanı Sözleşmesi Kurulduktan Sonra Tüketicinin Korunması 204
a. Temerrüt 204
b. Faiz Oranı 206
c. Erken Ödeme 207
d. Sigorta Yaptırılması 209
3. Bağlı Kredilerde Tüketicinin Korunması 209
§13. ÖN ÖDEMELİ KONUT SATIŞ SÖZLEŞMELERİ 211
I. Genel Olarak 211
II. Şekil Şartı 213
A. Teminat 214
B. Cayma Hakkı 216
C. Konutun Teslimi 218
D. Sözleşmeden Dönme 219
E. Diğer Hususlar 220
BEŞİNCİ BÖLÜM SORULARI 222
Altıncı Bölüm
DİĞER TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİ
§14. İŞYERİ DIŞINDA KURULAN SÖZLEŞMELER 225
I. İşyeri Dışında Kurulan Sözleşmelerde (Kapı Önü İşlemlerinde) Tüketicinin Korunması 225
II. İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmelerle İlgili Düzenlemenin Uygulama Alanı 226
III. İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmenin Özellikleri 229
A. Tüketicinin Sözleşme Öncesi Bilgilendirilmesi Gereği 229
B. Satıcı ve Sağlayıcının Yetkili Olması 229
C. Sözleşmenin Şekli 230
D. Sözleşmenin Zorunlu İçeriği 231
E. Cayma (Geri Alma) Hakkı 233
§15. DOĞRUDAN SATIŞ SİSTEMİNDE TÜKETİCİNİN KORUNMASI 237
I. Genel Olarak 237
II. Doğrudan Satışa İlişkin Temel İlke ve Esaslar 237
§16. MESAFELİ SÖZLEŞMELER 238
I. Genel Olarak 238
II. Mesafeli Sözleşme Kavramı 239
A. Tüketiciyi Bilgilendirme Zorunluluğu 241
B. Ön Bilgilendirme Yöntemi 243
C. Ön Bilgilerin Teyidi 244
III. Mesafeli Satışların İfası 244
IV. Zarardan Sorumluluk 245
V. İlave Ödemeler 245
VI. Bilgilerin Saklanması ve İspat Yükümlülüğü 246
VII. Cayma Hakkı 246
VIII. Mal ve Hizmet Satışına İnternet Üzerinden Aracılık Edenlerin Sorumlulukları 248
§17. FİNANSAL HİZMETLERE İLİŞKİN MESAFELİ SÖZLEŞMELER 249
I. Finansal Hizmet ve Finansal Hizmetlere İlişkin Mesafeli Satış Kavramları 249
II. Tüketicinin Bilgilendirilmesi Zorunluluğu 250
III. Sözleşme Bilgilerinin Tüketiciye Sunulması Sorumluluğu 252
IV. Yazılı Belge Talebi ve Hizmet Alma Vasıtasının Değiştirilmesi İmkânı 253
V. Cayma Hakkı 254
VI. Sözleşmenin Uzaktan İletişim Vasıtasıyla Sonlandırılması İmkânı 255
§18. DEVRE TATİL VE UZUN SÜRELİ TATİL HİZMETİ SÖZLEŞMELERİ 256
I. Devre Tatil Sözleşmeleri Kavramı 256
II. Sözleşmeye Konu Olan Hakkın Niteliği 256
III. Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmesi Kavramı 257
IV. Tüketicilere Ön Bilgilendirme Formu Verilmesini Gerektiren Haller 257
V. Sözleşme Tarihinin Tüketici Tarafından Atılmasının Sağlanması Sorumluluğu 258
VI. Cayma Hakkı 259
VII. Bağlı Kredi Olması Halinde Cayma Hakkının Etkisi 259
§19. PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ 260
§20. ABONELİK SÖZLEŞMELERİ 264
I. Genel Olarak 264
II. Abonelik Sözleşmelerinin Kurulması ve Uzatılması 265
IV. Abonelik Sözleşmelerinin Feshi 270
§21. SÜRELİ YAYIN KURULUŞLARINCA DÜZENLENEN PROMOSYON UYGULAMALARI 271
ALTINCI BÖLÜM SORULARI 274
Yedinci Bölüm
TÜKETİCİNİN BİLGİLENDİRİLMESİ VE
MENFAATLERİNİN KORUNMASI
§22. FİYAT ETİKETİ 277
§23. TANITMA VE KULLANMA KILAVUZU 279
§24. GARANTİ BELGESİ 281
I. Ücretsiz Onarım İsteme Hakkı 283
II. Tüketicinin Sahip Olduğu Diğer Seçimlik Haklar 284
§25. İHTİYARİ GARANTİ 285
§26. SATIŞ SONRASI HİZMETLER 286
§27. TÜKETİCİNİN BİLİNÇLENDİRİLMESİ 291
§28. TÜKETİCİ ÖDÜLLERİ 291
§29. TİCARİ REKLAM 291
I. Genel Olarak 291
A. Aldatıcı Reklam 294
B. Diğer Kanun Hükümleriyle Koruma 296
C. Karşılaştırmalı Reklam 297
II. Haksız Ticari Uygulamalar 298
YEDİNCİ BÖLÜM SORULARI 303
Sekizinci Bölüm
TÜKETİCİ KURULLARI
§30. TÜKETİCİ KONSEYİ 305
§31. REKLAM KONSEYİ 306
§32. REKLAM KURULU 307
SEKİZİNCİ BÖLÜM SORULARI 309
Dokuzuncu Bölüm
TÜKETİCİ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ
§33. TÜKETİCİ MAHKEMELERİ 311
§34. TÜKETİCİ HAKEM HEYETİ 314
I. Kuruluşu ve Görev Alanı 314
II. Tüketici Hakem Heyetlerine Başvuru 315
III. Karar ve Karara İtiraz 320
§35. TEST, MUAYENE VE ANALİZLER 321
§36. ÜRETİMİN VEYA SATIŞIN DURDURULMASI VE MALIN TOPLATILMASI 322
§37. DENETİM 323
§38. TÜKETİCİ ÜRÜNÜ VE HİZMET DENETİMİ 323
§39. CEZA HÜKÜMLERİ 324
§40. CEZALARDA YETKİ VE İTİRAZ 326
DOKUZUNCU BÖLÜM SORULARI 328
Onuncu Bölüm
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ
I. Tüketici Sorunları Hakem Heyetine Başvuru Dilekçesi 331
II. Tüketici Mahkemesine Başvuru Formu 332
III. Tüketici Sorunları Hakem Heyeti Kararına Karşı Tüketici Mahkemesine İtiraz Dilekçesi 334
IV. Kapıdan satış sözleşmesi için cayma bildirimi formu 336
V. Mesafeli Satış Sözleşmesi İçin Cayma Bildirimi Formu 337
VI. Devre Tatil Sözleşmesi İçin Cayma Bildirimi Formu 338
VII. Tüketici Mahkemesine Kararına Karşı Temyiz Başvurusu Dilekçesi 339
VIII. Klonlanmış Cep Telefonu İçin Tüketici Sorunları Hakem Heyetine Başvuru Dilekçesi 341
IX. Şikâyette Taksit Ödeme Emrine Karşı Tüketici Mahkemesine Tedbir Talepli Başvuru Formu 342
EK–1: YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARLARI 345
EK–2: YARGITAY DAİRE KARARLARI 361
EK–3: DANIŞTAY KARARI 373
TEST SORULARI 385
Kaynakça 399
Kavram Dizini 409
